ՋՈՆ ՇԻՆԴԼԵՐ
Անգլերենից թարգմանաբար եւ հատվածաբար ստորեւ ներկայացվող հոդվածի հեղինակն է քաղաքական մեկնաբան, ռազմագետ, հետախուզական եւ հակահետախուզական հարցերի մասնագետ Ջոն Շինդլերը: Նախկինում նա ազգային անվտանգության հարցերի շուրջ դասավանդել է Մ. Նահանգների ռազմածովային քոլեջում: Ներկայիս «XX Committee» բլոգի նախաձեռնողներից է: Հոդվածը այդ բլոգում հրապարակվելուց հետո լույս է տեսել «Business Insider»-ում:
Նախորդ շաբաթվա զարգացումները հուսահատական էին եվրոպական ազատությունների մասին հոգացող մարդկանց համար: Անգելա Մերկելն ու Ֆրանսուա Օլանդը Մոսկվա ժամանեցին ներկայացնելու Ուկրաինական ճգնաժամը լուծելու «խաղաղության ծրագիրը», որն իրականում Վլադիմիր Պուտինն էր առաջարկել:
Մերկելն արդեն բարձրաձայնել էր, որ ռուս-ուկրաինական պատերազմը չի կարող ռազմական լուծում ունենալ: Այս միտքը հնչել էր նաեւ Մյունխենի անվտանգության կոնֆերանսի եւ Բավարիայի լավագույն թոք-շոուների ժամանակ, որոնցում հստակեցվել էր նաեւ Արեւմուտքի անվճռականությունըՙ հակադրվելու ռուսական ագրեսիային: Մյունխենում Էստոնիայի նախագահ Թոոմաս Հենդրիկ Իլվզը Մերգելին ասել էր, որ կա՛մ պետք է հանձնվել, կա՛մ զինել Ուկրաինային: Բայց ապարդյուն:
Արդար լինելու համար ասեմ, որ Եվրոպայի նման Վաշինգտոնն էլ անվճռական է: Ուկրաինա պաշտպանողական զենք ուղարկելու իմ առաջարկը, որը կարծես թե գործադրվելու էր, շաբաթավերջին փակուղի մտավ, չնայած Սպիտակ տունը այնքան խառը հաղորդագրություններ է սփռում, որ դրանցից գլուխ հանելը բավական բարդ խնդիր է:
Վերջերս Օբամայի վարչակազմը հրապարակեց ազգային անվտանգության իր ռազմավարությունը, իսկ Սյուզան Ռայսն էլ բացատրեց, թե ամեն ինչ այնքան վատ չէ, ինչքան թվում է: Սպիտակ տան նոր արտաքին քաղաքականությունը «ռազմավարական համբերություն» կիրառելն է: Դրան շատ լուրջ չեն վերաբերվում ո՛չ երկրի ներսում, ո՛չ էլ դրա սահմաններից դուրս: Այդ է պատճառը, որ եվրոպական երկրների առաջնորդները խուճապի են մատնվել: Նրանք չգիտեն, թե Պուտինի հաջորդ քայլը ինչ կարող է լինել: Հավանաբար նա կփորձի վերահաստատել իր վերահսկողությունը նախկին խորհրդային տարածքների, ընդհուպ արեւելյան Եվրոպայի երկրների վրա եւ դրանով քաղաքական անհետեւողականության կմղի Մերգելի եւ Օլանդի նման թուլակամ արեւմտյան առաջնորդներին:
Թվում է, թե նրանց մտքովն անգամ չի անցնում, ոչ էլ Օբամայի, որ պատժամիջոցներով Ռուսաստանի տնտեսությունը քայքայելու փորձերը է՛լ ավելի են ագրեսիվ դարձնում Պուտինին:
ՆԱՏՕ-ի քաղաքացիական ղեկավար Անդերս Ֆոգ Ռասմուսենի կարծիքով Ռուսաստանի առաջնորդը կարող է կատաղի սադրանքներ հրահրել Բալթյան մի որեւէ երկրում, որոնք ՆԱՏՕ-ի անդամ լինելով կստիպեն դաշնակիցներին հավաքական անվտանգության միջոցների դիմելու: Բայց արեւմտյան երկրների քաղաքագետները սովոր չեն նման բաներ լսելու: Երկու հիմնական պատճառ կա նրանց անվճռականության: Առաջինը այն է, որ արեւմտյան եւ կենտրոնական Եվրոպայի երկրները զգալիորեն ապառազմականացվել են սառը պատերազմի ավարտից ի վեր: Դժվար թե գտնվի ՆԱՏՕ-ի անդամ մի որեւէ երկիր, որը պաշտպանության վրա ծախսի համախառն արտադրանքի «պահանջված» երկու տոկոսը, եւ Ամերիկայի հորդորներն այդ առնչությամբ տեղ չեն հասնում: Արդյունքում, բացառությամբ մի քանիսի, ՆԱՏՕ-ի անդամ եվրոպական երկրները պահպանել են ընդամենը մի փոքր մասը երկու տասնամյակ առաջ ունեցած իրենց մարտունակության: Նրանցից շատերը տանկեր ընդհանրապես չունեն, իսկ Գերմանիան ընդամենը չորս գումարտակ է թողել ամբողջ Բունդեսվերում:
Սխալը միայն Եվրոպայինը չէ: Ամերիկան էլ իր դերը խաղացել է դրանում, խրախուսելով անարդյունք առաքելությունների ֆինանսավորումը ի հաշիվ ավանդական պաշտպանողական ծախսերի: Ավելին, 2001-ից սկսած ամերիկացիները հորդորել են ՆԱՏՕ-ի իրենց գործընկեր երկրներին զգալի գումարներ հատկացնել Աֆղանստանում իր մղած պատերազմի համար:
Բայց բարոյահոգեբանական անկումը Եվրոպայում շատ ավելի վատն է, քան ռազմական պատրաստվածության անկումը: Աշխարհի բոլոր զենքերն ի չիք են դառնում, երբ բացակայում են դրանց օգտագործման կամքն ու եռանդը: Սառը պատերազմի ավարտից ի վեր, արեւմտաեվրոպացիները իրենք իրենց համոզում են շատ բաներում, որոնք պարզապես իրական չեն: Նրանց լավատեսական աշխարհընկալումը անընդունելի է դարձրել այն միտքը, որ հրեշներ դեռեւս կարող են գոյություն ունենալ: Եվրոպական երկրների առաջնորդներից շատերը չեն կարողանում հասկանալ այն նոր իրավիճակը, որ Պուտինն է պարտադրում նրանց: ՆԱՏՕ-ի դեմ որեւէ սադրանք, որը բացառված չէ, որ տեղի ունենա շուտով, ամբողջովին քանդելու է հյուսիսատլանտյան այդ կազմակերպությունը:
Պուտինը կարող է հաղթանակ արձանագրել առանց մի գնդակ իսկ արձակելու: Նման դեպքում, չգիտեմ ինչպես է Օբաման, կամ որեւէ այլ նախագահ, զորք ուղարկելու Եվրոպա, որը համառորեն չի ցանկանում պաշտպանել իրեն:
Երկուսուկես հազարամյակ առաջ Սուն Ծու անունով չինացի մի իմաստուն ասել էր, որ «լավագույն ռազմական քաղաքականությունը նախ հարձակվելն է մարտավարությունների վրա, հետոՙ դաշնակիցների վրա եւ ապա միայն զինվորների վրա»: Պուտինը հենց դա է անում: Նա կարիք չունի քանդելու ՆԱՏՕ-ի մարտավարությունը, քանի որ իրականում ոչ մի մարտավարություն էլ գոյություն չունի: Նա հիմքերն է քանդում այդ դաշնությանՙ հիմնականում լրտեսության եւ քայքայիչ գործունեության միջոցով:
Հատկանշական է, որ Հունաստանում ռուսամետ կառավարության ընտրությունից հետո, Իսպանիայի գլուխ բարձրացնող ձախակողմյան ուժերը հայտարարեցին, որ իշխանության գալու պարագայում Մատրիտը դուրս կգա ՆԱՏՕ-ից:
Նույն մարտավարության կոնտեքստում պետք է դիտարկել նաեւ Կիպրոսի հայտարարությունն այն մասին, որ պատրաստ է իր ռազմական բազաները տրամադրել Ռուսաստանին: Եթե եվրոպական անվտանգության հիմքերի քայքայումը այս ձեւով շարունակվի, ապա Ռուսաստանի համար խնդիր չի լինի հաղթանակել «մեծ պատերազմում»: Եվ դա լավ լուր կլինի Պուտինի համար, մանավանդ որ նա այդ հաղթանակին հասնելու է քաղաքական, տնտեսական եւ ռազմական թուլության դիրքերից: Խոսելով ռազմական ուժի մասին, պետք է նշել, որ հակառակ ՆԱՏՕ-ի եվրոպական երկրների թերություններին, Ռուսաստանը դեռեւս չունի այն կարողությունը, որն անհրաժեշտ է հաղթանակ տանելու համար Արեւմուտքի դեմ իր պատերազմում: Մոսկվան դեռ բավական դժվար ժամանակների միջով պետք է անցնի մինչեւ հաղթահարի Ուկրաինայի ճգնաժամը, այնպես որ շուտափույթ առճակատման չի կարող գնալ Արեւմուտքի հետ: Միջուկային ոլորտից բացի, Ռուսաստանի ռազմական կարողությունն այնքան էլ տպավորիչ չէ: Մոսկվան առայժմ գտնվում է ռազմական արդիականացման ծրագրի կես ճանապարհին: Այն կավարտվի 2020 թվականների սկզբներին: Ներկայիս նրա հետեւակային, ռազմաօդային եւ ռազմածովային ուժերը այնքան էլ պատրաստ չեն հաղթանակ տանելու որեւէ պատերազմում, որը կծավալվի Եվրոպայում: Բանակի վերակազմավորումն ու զինվորականների վերապատրաստումը սկսվել է 2007-09 թվերին եւ դրական արդյունքներ տալիս է, բայց լուրջ մարտահրավերները դեռեւս առկա են: Այլ խոսքերովՙ Պուտինն առայժմ չի կարող իրեն թույլ տալ խրվելու լուրջ մի պատերազմում, մանավանդ որ ստիպված է Ուկրաինայից եւ Արեւմուտքից բացի, հոգ տանել Չինաստանի հետ սահմանը պահպանելու, ինչպես նաեւ վերահսկելու իրավիճակը Կովկասում եւ Կենտրոնական Ասիայում:
Ռուսաստանի բնակչությունը դիմացել է տնտեսական անկումին եւ դրամի արժեզրկմանըՙ մեղադրելով դրա համար Արեւմուտքին եւ ոչ թե Պուտինին: Բնակչության մեծ մասը պաշտպանում է վերջինիս հակաարեւմտյան դիրքորոշումը: Սրա պատճառն այն է, որ Պուտինը կարողացել է ցարդ ցածր պահել սպառողական գները:
Ուկրաինայի դեմ պատերազմում սպանված ռուս զինվորները արհեստավարժ էին: Եթե պատանի զինծառայողներ սպանվեն, եւ նրանց թիվը գնալով ավելանա, ապա Պուտինի ժողովրդականությունը անտարակույս կնվազի:
Ինչքան էլ ՆԱՏՕ-ի երկրները թույլ լինեն ռազմական առումով, նրանք կարող են առնվազն մինչեւ 2020 թվականը կանգնեցնել Պուտինի ագրեսիվ մտադրությունները: Բայց կանգնեցնելը կարող է առավել մեծ մարտահրավերների դուռ բացել:
Արեւմուտքը կարող է սանձել մոլեգնած Ռուսաստանին: Պաշտպանողական զենքեր Ուկրաինա ուղարկելը խելացի սկիզբ կարող է լինել: Նաեւ աջակցելը ՆԱՏՕ-ի ուժերին, հատկապես խոցելի սահմաններում: Բայց այն, ինչ ոչ մի պաշտպանության բյուջե կամ ռազմական մարտավարություն չի կարող տալ, դա քաղաքական կամքն է: Եթե Եվրոպան չկարողանա վերականգնել իր ինքնավստահությունը, նա ամեն ինչ կորցնելու է ավելի վաղ, քան ակնկալվում է:
Թարգմ. Հ. Ծ.
