«Առավոտ»-ը թեեւ անկախ Հայաստանի օրաթերթերի մեջ հնաբնակներից է, այդուհանդերձ 20-ամյա երիտասարդ է, որի բախտը բերել էՙ չի հայհոյում, ծեծկռտուքի սիրահար չէ, սուտ, կեղծիք, բանսարկություն չի տարածում, իր բազմափորձ խմբագրիՙ Արամ Աբրահամյանի ու նրա ձեւավորած թիմի աշխույժ ռիթմով բարեխղճորեն փաստագրում է հայաստանյան օրը: 20-ամյա ճանապարհի, տպագիր լրագրության ապագայի մասին է ստորեւ ներկայացվող մեր զրույցը թերթի գլխավոր խմբագրի հետ:
– Պարոն Աբրահամյան, հիշում եմ 80-ականներին հեռուստատեսությամբ մի երաժշտական հաղորդում էիք վարում, Ձեր դեմքը տպավորվել էր: Հեռուստատեսությունը նե՞ղ էր Ձեզ համար, որ հետո լայն իմաստով լրագրությունն ընտրեցիքՙ իհարկե շրջանցելով ՀՀ նախագահի մամուլի խոսնակի Ձեր երբեմնի պաշտոնը:
– Ընդհանրապես եթերը թմրամիջոցի նման մի բան է: Քո գործի անմիջական արդյունքը երեւում է եթերում,եւ հազարավոր, միլիոնավոր մարդ կարող է դիտել, վարակիչ է:Երբ կոնսերվատորիան ավարտեցի, 1983 թվականն էր, ինձ առաջարկեցին մի էջ, այնուհետ ամբողջական վարել «Մեղեդի» երաժշտական հանդեսը, որը պատանիների համար էր: Եթերը միանգամից ինձ ներքաշեց, եւ ինձ ավելի շուտ պատկերացնում էի որպես հեռուստատեսային լրագրող:
– Հանրությունը Ձեր դեմքը ճանաչում էր:
– 23- 26 տարեկան էի,այդ ժամանակ դա գուցե տալիս էր ինչ-որ բանՙ բավարարում ինքնասիրությունը կամ ինքնահաստատման ինչ-որ ձեւ էր: Գուցե երիտասարդությանը հատուկ փառամոլություն կար, հիմա բացարձակապես ցանկություն չունեմ, որ ինձ ճանաչեն: Փողոցում կանգնեցնեն ասենՙ Դուք էս մարդն եք, Դուք էն մարդն եք:Դրանից հետո խոսակցությունը շրջվում է դեպի սոցիալական խնդիրներ: Մարդիկ հարցնում ենՙ «մեր ժողովրդի վերջն ի՞նչ է լինելու», պարզապես ներածական հարց, որպեսզի պատմեն, թե իրենք որքան վատ են ապրում, եւ իսկապես վատ են ապրում: Այդ խոսակցությունները, ճիշտն ասած, բավականին միապաղաղ են: Հիմա չէի ցանկանա, որ ինձ առանձնապես ճանաչեինՙ երեւի իմ ինքնահաստատվելու տարիքն անցել է:
– Ինչո՞ւ անցաք տպագիր խոսքիՙ «Առավոտի» խմբագիրը դարձաք:
– Պարզ ասեմՙ Վանո Սիրադեղյանի մտահղացումն էր: Երբ ես «Դեմ առ դեմ» հաղորդումն էի վարում պետական հեռուստատեսությամբ, տհաճ բան պատահեցՙ ինձ վրա հարձակվեցին, ընկա հիվանդանոց, եւ հիվանդանոց եկավ Վանո Սիրադեղյանըՙ ասելով, թե նոր թերթ է բացել, թեեւ խմբագիրը կա, բայց անցնելու է այլ աշխատանքի, եւ ուզում է, որ ես լինեմ: Չնայած շատ քիչ էի գրում մամուլի համար, բայց չէի պատկերացնում,որ կկարողանամ թերթի խմբագիր լինել, ուրիշի տեքստերը խմբագրել: Բայց Վանոն իմ մեջ տեսավ այն, ինչ ինքս իմ մեջ չէի տեսել:
– Եվՙ ավելի բա՞րդ է տպագիր լրագրությունը:
– Անշուշտ ավելի բարդ է: Խոսքը եթերում գրվում է եւ փախչում, իսկ այստեղ կարող ես վերադառնալ եւ խոսքիդ համար շատ-շատ ավելի պատասխանատու ես, մանավանդ հիմա, երբ կա ինտերնետ արխիվը, կոճակի մեկ հպումով կարող ես պարզել, թե 10 տարի առաջ ինչ ես գրել:
– 10 տարի առաջ ստորագրած հոդված կա՞, որի տակ ասենք կուզենայիք, որ չլիներ Ձեր ստորագրությունը:
– Իհարկե կա, այսինքնՙ ինչ- որ երանգներ կուզենայիր ավելի խիստ լինեին կամ հակառակըՙ «գեղեցիկ խոսքի» համար մեկին վիրավորում ես, գտնում ես մի բանաձեւ, բառակապակցություն, որ քեզ գեղեցիկ ու խարազանող է թվում , բայց հաշվի չես առնում, որ այդ բառակապակցությունը մարդկանց համար կարող է վիրավորական լինել: Անընդհատ աշխատում եմ խոսքս ավելի զուսպ դարձնելու ուղղությամբ:
– Պարոն Աբրահամյան, Ձեր ընթերցողը լինելով, չեմ կարող ենթադրել, թե Ձեր տողի պատճառով որեւէ մեկի աչքերում արցունքներ կարող են հայտնվել, տառապանք էլ չեք պատճառել: Ձեր մասին ավելի շատ թերեւս լսել եմՙ ինչո՞ւ ուղիղ չի ասում, ինչո՞ւ է Աբրահամյանը « համ նալին, համ մեխին խփում»:
– Եթե Ձեզ դուր չեն գալիս ոչ խնձորները, ոչ տանձերը, գտնում եք թերությունները, դա դեռ չի նշանակում, թե Դուք ե՛ւ նալին եք խփում, ե՛ւ մեխին: Ընդհանրապես կարծում եմՙ մեր առաքելությունն է ավելի մեղմ, ավելի զուսպ մթնոլորտ ստեղծել, ոչ թե կրքեր բորբոքել: «Առավոտն» ընդհանրապես, եւ ես մասնավորապես մեր «նիշան» գտել ենք.եթե կտրուկ մեկին փառաբանենք, մյուսի վրա հարձակվենք, մեր ընթերցողը չի հասկանա, գուցե ավելի շատ ուրիշ ընթերցող ձեռք բերենք, բայց մեր ընթերցողը, որ հուսով եմ ավելի զարգացած է, ավելի մտածող, մեզնից կհիասթափվի:Մարդիկ,որոնք կցանկանան շատ ուժեղ արտահատություններ կարդալ, գուցե կուրախանան եւ մեզ կսիրեն, բայց ուզում եմ, որ մտածող մարդիկ մեզ սիրեն:
– Պարոն Աբրահամյան, 20 տարի առաջ ստեղծվեց «Առավոտը»: Թեպետ այստեղ փոստատարն առավոտյան թերթ չի բերում, ինչպես մի ժամանակ խորհրդային տարիներին ձեւավորված մշակույթ կար, բայց ենթադրվում էր, թե ինչպես արեւմուտքում, առավոտյան սուրճի հետ թերթն ընթերցելու վայելքը պիտի ունենար ընթերցողը, «Առավոտ» անունն օրվա այսպիսի սկիզբ է թելադրում, այդպե՞ս էիք պատկերացնում:
– Անունը ես չեմ դրել: Այն ժամանակ, երբ սկսեց լույս տեսնել «Առավոտը», արդեն չկար բաժանորդագրությունը, թերթը տուն հասցնելը: Բայց կրպակներից ավելի շատ էին թերթ գնումՙ 1994-ին չէ, բայց 97- 98 թվականներին երեւի ամենաշատն «Առավոտն» էին գնում: Հիմնականում գնողները մարդիկ էին, որ թերթը կրպակից վերցնում, տանը իրենց համախոհների, հարազատների հետ կարդում էին: Ինչպես նաեւ գրասենյակներում էին կարդում, հիմա գերատեսչությունները, ֆիրմաները թերթերի փաթեթ են գրվում, ստանում են, «Առավոտը» ու եւս մի երկու թերթ հիմնարկում են կարդում:
– Պարոն Աբրահամյան, շատ եմ լսել, նաեւՙ լրագրողներից, որ կնքում էինՙ «Առավոտը» դեղին մամուլ է, կամ ՙ հավակնում է դեղին մամուլ լինել, բայց չի հաջողում, քանի որ գլխավոր խմբագիրը շատ կիրթ է, ինտելիգենտ:
– Ինչ-որ պահՙ շատ կարճ ժամանակ եղել է այդպիսիՙ «տաբլոիդ» ստեղծելու հավակնություն, ստեղծագործական փորձարարության շրջանակներում էր:
– Քանի որ չկա՞ր Հայաստանում:
– Չկար եւ կարծում էի, որ այդ «տաբլոիդի» մշակույթը մեզ պետք է, բայց իսկական «տաբլոիդի»:
– Փորձում էիք եւ չեղա՞վ: Ինչո՞ւ :
– Որովհետեւ կա՛մ ես ներքին սահմանափակումներ ունեմ, կա՛մՙ…
– Այսինքնՙ շատ կի՞րթ եք:
– Գուցե: Բայց նաեւ մեզ մոտ մթնոլորտը այդպիսին չէ: Իհարկե կկարդանՙ պաշտոնյան ինչ է անում անձնական կյանքում, բայց փոքր հանրապետությունում «տաբլոիդի» բիզնեսը, ինչպես շոու բիզնեսը հաջողություն չի ունենա: Շոու բիզնեսի բազմաթիվ աստղեր չունենք, այդպիսի բարձրաշխարհիկ կյանք չունենք այս փոքրիկ հանրապետությունում, որ դրան նվիրված առանձին մամուլ լինի: Փորձեցինք, առանձնապես չստացվեց, եւ այդ ուղղությամբ էլ չգնացինք:
– Պարոն Աբրահամյան, իսկ Ձեր այս կիրթ որակը ի՞նչ է տալիս «Առավոտին», չեմ ուզում ասելՙ լրագրողներին զսպաշապի՞կ է հագցնում, ավելի ճիշտ բառ կիրառեմՙ Ձեր ոճը կրթո՞ւմ է, «Առավոտի» մշակները դրանից օգտվո՞ւմ են:
– Հուսով եմ, բայց վերջին շրջանում մի քիչ ավելի հեշտ է, մշակել ենք էթիկայի վարքականոն, որ մեր թերթում կա, եւ մարդիկ, որոնք ի սկզբանե չեն ընդունում դա, պարզապես «Առավոտ» չեն գալիս: Իսկ նրանք, որոնք նոր են գալիսՙ երիտասարդները գիտեն, որ պիտի հետեւեն որոշակի սկզբունքների, եւ ավագ սերնդի լրագրողները, ասենքՙ Աննա Իսրայելյանը, նրանց բնականաբար ինչ-որ ուղղություն տալիս են: Եթե ոչ ի պաշտոնե, ապա պարզապես իրենց հեղինակությամբ:
– Ձեր թերթի տանող սյունը ո՞րն է: Ընթերցողն ինչի՞ն է սպասումՙ Ձեր խմբագրականի՞ն:
– Անշուշտ: Ամենաշատը խմբագրականին եւ քաղաքականության բաժնի նյութերին:Չնայած մնացած ոլորտները նույնպես հետաքրքիր են:
– Նկատել եմ, որ մեզանում թեպետ շատ են մարզասերները, բայց սպորտը, մարզական լրագրությունն առաջին էջ չի գալիս:
– Մարզական լրագրությունը մեզանում շատ-շատ ավելի վատ վիճակում է, քան նույնիսկ Ռուսաստանում:Դպրոց չկա, մոտեցում չկա, ավանդույթներ չկան: Տարօրինակ է, բաց այդպես է:
– Ձեր շուրջ եղած օրաթերթերից ո՞ւմ հետ էր Ձեր համախոհությունը, ոչ անպայման գաղափարական, այլ նույն առաքելությունը ստանձնելու իմաստով:
– Անշուշտ «Ազգն» էր, «Լրագիրը», հիմաՙ «168 ժամը»: Այսքանը:
– Դրսի աշխարհի մարդը կարո՞ղ է այս թերթերով պատկերացում կազմել Հայաստանի օրվա մասին:
– Այո: Օրվա պատկերը ստանալու համար ավելի լավ է կայքերը կարդան: Օրաթերթերը պիտի կարդան մարդիկ, որոնք սպեցիֆիկ հետաքրքրություն ունեն այս կամ այն ոլորտի վերաբերյալ:
– Պարոն Աբրահամյան, Դուք որեւէ թերթում վերնագրի՞ց եք նյութը սկսում կարդալ, թե՞ ստորագրությանն եք նայում: Ո՞ւմ անունն եք փնտրում: Ո՞ր անուններն են գրավոր մշակույթով առաջ տանում մեր կյանքը:
– Հիմա չեմ կարող ասել հատուկ անուններ, բայց կան մարդիկ, որոնց կարծիքը ինձ համար կարեւոր է, ենթադրենքՙ Հակոբ Բադալյանը «Լրագրից»: Բայց բնականաբար ամենահետաքրքիրը ինֆորմացիան է, ոչ թե դատողությունը: Ըստ այդմՙ վերնագիրն ավելի կարեւոր է, քան հեղինակը:
– «Ազգի» գլխավոր խմբագիր Հակոբ Ավետիքյանն ասում էՙ մի հանրապետությունում այսքան շատ օրաթերթերի գոյությունն աբսուրդ է, թերեւս կարիք կա շաբաթաթերթի կամ ուրիշ «չափումների»:
– Խոսքը տպագիր թերթերի մասին է, որոնք ինտերներտի ազդեցության տակ այսպես թե այնպես նահանջում են: Այնուամենայնիվ կարծում եմ, որ վերլուծական մտքի, մեծ հարցազրույցների, կարծիքների, տեսակետների համար, որոնք հրատապ չեն, մտքի, մտածելու, ինչ-որ բանավեճի համար օրաթերթերը պետք են: Իսկ այն, ինչ տեղի է ունենում այս պահին, հաջորդ օրն այլեւս առանց մեկնաբանության կարդալն անիմաստ է, դա դնում ենք կայքում:
– Պարոն Աբրահամյան, Դուք շատ բազմազբաղ մարդ եքՙ հրաժեշտ չեք տվել Ա 1 պլյուսին, ամեն օր «Առավոտում» խմբագրական եք գրում, Ձեր լրացմամբՙ նաեւ շաբաթը 2 անգամ «Դեմ առ դեմ»-ն եք վարում, շաբաթական մեկական անգամ նույն թերթում գրում եք վերլուծություն, «Եվրոպան եւ մենք» շարքի, «Նոթատետր» բաժնի համար, աշխատում եք «Շանթի» «Հորիզոն» լրատվականում, դասավանդում մանկավարժական համալսարանում, Հ1-ով իմ սիրած «Պարականոն» հաղորդումը վարում:
– Ցավոք սրտի, հիմա չկա, Հանրայինը ուզում է փոխել ֆորմատը, չնայած մեծ հաճույքով կանեի հենց «Պարականոնը» (այժմ հեռուստատեսության Առաջին ալիքով Արամ Աբրահամյանը վարում է «Արտ կանոն» հաղորդումը-Ան. Հ.), քանի որ ինձ համար այդ ոլորտը շարունակում է հետաքրքիր մնալՙօվկիանոս է, եւ այդտեղ անհամեստորեն ասածՙ ասելիք ունեմ:
– Սրան դեռ կանդրադառնանք: Դուք շա՞տ կանոնակարգված մարդ եք, որ այդքանը հասցնում եք: Արտերկրում ճանաչում եմՙ հաջողության հասած մարդկանց մի մասը հենց կարգապահ է կամ օգնականներ է ունենում, Դուք ինչպե՞ս եք հասցնում, մանավանդ Ձեր գրածներից երեւում է, որ արեւմտյան մամուլ եք կարդում, նաեւՙ ուրիշների գրածները, ինչի պակասն ունեն այսօր լրագրողներից շատերը:
– Ուրիշներինը չկարդալը ծայրահեղ ոչ պրոֆեսիոնալիզմի դրսեւորում է: Երեւի որոշակի պեդանտիզմ է պետք իսկապեսՙ դատարկ բաների վրա ժամանակ չկորցնել, ֆեյսբուք չխաղալ, հաճույքներից զրկվել… ինքնակարգապահություն:
– Ինչ օրենքներով է ապրում երկիրը, հուշում են նաեւ թերթերն ու լրագրողները, նրանց մեջ կան մարդիկ, որ շատ լավ դաս են տալիս, բայց իրենք նույն կանոններով չեն ապրում: Լրագրողների քսակը թեթեւացնելն օգնում է կարգապահության հարցում, իսկ երկրի՞ պարագայում: Ձեր թերթի ընթերցողներն, օրինակ, փոխվո՞ւմ են:
– Չգիտեմ: Չեմ կարծում, որ մեկՙ նույնիսկ ամենամասսայական թերթի հրապարակումներով հնարավոր է փոխել ամբողջ հասարակությունը, բայց համենայնդեպս մի անգամ վերջերս գրեցի, որ իմ գործն առաջարկելն է, բայց եթե ուզում եք էլի թուլակամ, ամեն ինչից բողոքող, ծույլ լինել, ձեր գործն է, շարունակեք տառապել: Մարդիկ պիտի ունենան հարգանք, ակնածանք իրենց աշխատանքի նկատմամբ:
– Ներողություն համարձակությանս, բայց ինչու Ձերՙ երաժշտությունից շատ լավ հասկացողի թերթում չեն գրվում նույնքան պրոֆեսիոնալ ոչ միայն երաժշտագիտական, այլեւ ընդհանրապես արվեստի մասին հոդվածներ: Առաջին հերթինՙ ինչո՞ւ Դուք չեք գրում:
– Հաստատ հիշում եքՙ կար մի թերթՙ «Հնչակ Հայաստանի» եւ այնտեղ Եղիա Նաջարյանը, որ ցավոք սրտի, այս աշխարհում չէ, գրեթե բոլոր հոդվածներն ինքն էր գրում, քանի որ չէր ուզում կամ չէր վստահում, որ ուրիշը գրեր: Այս պարագային բերեմ նաեւ ուրիշ բացասական օրինակՙ Տիգրան Կարապետիչ չեմ ուզում լինելՙ ինձանով զբաղեցնեմ իմ սեփականությունը հանդիսացող տարածքը: Առանց այդ էլ շատ բան եմ գրում մեր թերթի համար, եթե մշակույթի մասին էլ գրեմ…
– Բայց Ձեզ եւ մեզ համար ամենաթանկարժեքը չեք անում: Այն որակյալ տողը, որ Ձեզանից եմ սպասում, չկա:
– Դուք ինձ մտածելու տեղիք տվեցիք: Եթե կարողանամ այդ ծանրաբեռնվածությունն ինձ վրա վերցնել, գուցե այդպես էլ անեմ:
– Իսկ «Պարականոնի» պարագայումՙ շատ լավ է, որ մեզանից հեռու աշխարհներում ստեղծված գանձերը մերն են դառնում, բայց մեր աշխարհին անդրադարձը շատ քիչ էր: Ինչու՞ մեծ կամ փոքր ստեղծագործ մեր ուժերը Ձեր քննադատությանը, Ձեր վերլուծությանը չեն արժանանում:
– «Պարականոնի» մեջ մի 4 հաղորդում կար Արամ Խաչատրյանի մասին:
– Մահացած կոմպոզիտորների, գրողների մասին շատ հեշտ է արտահայտվելը: Դուք ունեք լավ ճաշակ, կարծում եմՙ ունեք համարձակությունը, որ ապրողների մասին ասեք խիստ, ազնիվ, անչառ գնահատական:
– «Պարականոնի» ֆորմատը դա չի ենթադրում:
– Ուրեմն Ձեր թերթում գրեք, պարոն Աբրահամյան: Ձեզ գոհացնո՞ւմ է թերթերում եղածը: Սա մի խոպան տարածք է: Հայաստանում արտիստը անհամբերությամբ չի սպասումՙ ի՛նչ կգրեն վաղը քննադատները, ինչպե՛ս կմեկնաբանեն, դա հաջորդ օրվա, օրերի թեման չի դառնում, կամ ինքը չի վերանայում այն, ինչ դիպուկ պրոֆեսիոնալ աչքն է նկատել: Մամուլում եղած քննադատությանն էլ լուրջ չի վերաբերվում, քանի որ անուն-ազգանունը իրեն ոչինչ չի ասում: Իսկ Արամ Աբրահամյանին, կարծում եմ, կհավատան:
– Ես չեմ կարող որպես հասցեատեր ընտրել այս արտիստին կամ այն գրողին: Ընթերցողն է հասցեատեր: Ընթերցողի ո՞ր մասին է հետաքրքրում իմՙմշակույթի մասինգրածը: Եթե գրեմ Աշոտ Զոհրաբյան մասինՙ իբրեւ լավ կոմպոզիտորի, մարդիկ կասենՙ այդ ո՞վ է, ընդհանրապես ինչի՞ մասին է գրել:
– Իսկ մի մասը կսկսի հետաքրքրվել, փնտրել եւ պարզապես բացահայտել մի լավ կոմպոզիտորի, քանի որ տալիս եք այդ հնարավորությունը:
– Իմ այս ծանրաբեռնված պայմաններում եթե մի բան էլ վերցնեմ… պիտի լավ անեմ, չէ՞: Սա ենթադրում է շաբաթական եւս մի քանի ժամ իմ կյանքից:
– Բայց Դուք հաճախում եք համերգների, այնպես չէ՞:
– Հազվադեպ:
– Այսօր ամբողջ աշխարհում տպագիր լրագրությունը թեպետ ճգնաժամային վիճակում է շատերի գնահատականով, բայց նաեւ ապրում է, ասում ենՙ գոյելու է: Ինչպիսի՞ն է լինելու «Առավոտը», որն ինչպես հասկացա, շարունակելու է օրաթերթի իր հեւքը:
– Առայժմ խնդիր չեմ տեսնում փակելու: Շատ պարզ պատճառովՙ «Առավոտ» ՍՊԸ -ի եկամտի մի մասը բերում է հենց թերթը, ոչ թե կայքը: Չնայած թերթի տպաքանակը 2000 է, իսկ կայքի դիտումները օրական 20 000 եւ ավելի են: Բայց մարդիկ այնուամենայնիվՙ ոչ միայն քաղաքական գործիչները, այլեւ լուրջ ֆիրմաներՙ «Մալբորոն», «Կոկա կոլան» օրինակ,այնուամենայնիվ ուզում են գովազդը շոշափել ձեռքով, դրա համար առայժմ ավելի շատ գովազդ են տալիս թերթին, քան կայքին, բացի դրանիցՙ թերթն ունի նաեւ վաճառք: Քանի դա է մեզ պահում, կերակրում, թերթը չի փակվի: Մնացած թերթերըՙ նույնպես, եթե իհարկե հայ ժողովրդին ուղղված քաղաքական մեսիջներ չունենան:
– Իսկ գիտե՞ք օրինակՙ դպրոցում բարձր կամ միջին դասարանցիները Ձեր թերթը կարդու՞մ են:
– Շատ խիստ կասկածում եմ, որ ընդհանրապես նրանք թերթ են կարդում:Հիմա ինձ թվում է ողջ ինֆորմացիան ստանում են ինտերնետից:
– Չե՞ք ափսոսում այդ ընթերցողի կորստի համար:
– Ափսոսում եմ, բայց չեմ կարծում, թե նրանց հնարավոր է ետ բերել տպագիր մամուլ:Նրանց մշակույթը, դաստիարակությունը… գիրք էլ չեն կարդում:
– Իսկ Դուք կամ Ձեր լրագրողները փորձե՞լ եք նրանց կապել թերթին:
– Այսինքն գնամ դպրոց ու ասեմՙ կարդացե՛ք «Առավոտ»: Չեմ կարծում, թե դա որեւէ էֆեկտ կունենա:
– Իսկ վաղվա ընթերցողը ինչպե՞ս պիտի գոյանա:
– Վաղվա ընթերցող չի լինի: Այսինքն կլինեն… մենք դպրոց ենք գնացել եւ առաջին դասարանում դեռեւս թանաքով էինք գրում, սովոր ենք առաջին դասարանից կարդալ այս կրիչովՙ թղթային: Թերթը կմահանա,երբ մահանա 20-րդ դարում ծնված վերջին մարդը:
Օգոստոս 11, 2014 թ.Երեւան- Գերմանիա
