Թարգմ. Հ. Ծ.
Ստորեւ թարգմանաբար ներկայացնում ենք հակիրճ բովանդակությունը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում ամերիկացի համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքին ուղղված բաց նամակիՙ գրված Օնտարիոյում ապրող (Կանադա) Եսայի Ռուբենյանի կողմից:
Լրիվ գիտակցելով, որ ծանրաբեռնված եք եւ քիչ ժամանակ ունեք, ինչպես նաեւ համոզված լինելով, որ նվիրված եք արդարություն հաստատելու եւ մարդու իրավունքները հարգելու գործին, որպես համեստ մի հայ անձնավորություն ցանկանում եմ անդրադառնալ Քարնեգի կենտրոնում մայիսի 7-ին արտասանած ձեր ելույթի մի քանի կետերին:
Դուք ձեր ելույթը սկսեցիք, ասելով. «Չեմ ցանկանում վերստին անդրադառնալ հակամարտության պատմությանը: Մեր նպատակը պետք է լինի որոնել դեպի առաջ գնալու համար գործնական մի ճանապարհ, որպեսզի տեւական լուծում կարողանանք գտնել»:
Ազատագրված պատմական տարածքներ
Հաշվի առնելով ձեր դիվանագիտական հարուստ կարիերան եւ անցյալի ու ներկայի քաղաքական իրադարձությունների վերաբերյալ ձեր կուտակած հսկայական գիտելիքը, դուք երբեւէ նախադեպի հանդիպե՞լ եք, երբ ազնիվ ու արժանապատիվ, բայց նվաճված մի ազգ, ինչպիսին է Ղարաբաղի ազգաբնակչությունը, իրեն նվաճողին ջախջախիչ պարտության մատնելուց, հազարավոր մարդկային կորուստներ տալուց հետո միջազգային հանրության կողմից վիրավորանքի արժանանա ետ դեպի ստրկություն վերադառնալու առաջարկներով:
Ձերդ գերազանցությունը շատ է ճանապարհորդել Լեռնային Ղարաբաղի տարածքով եւ վստահաբար ձեր ուշադրությունից չի վրիպել այն մեծ քանակությամբ տապանաքարերը, որոնց վրա փորագրված են շատ երիտասարդ բնակիչների դիմանկարները: Անմարդկայնության նման սարսափելի տեսարանից հետո, դուք դեռ առաջարկում եք այս սրբազան շիրիմները վերադարձնել ազերիների՞ն, որպեսզի արժանանան Նախիջեւանի տասը հազար խաչքարերի ճակատագրին: Ի դեպ, ի՞նչ էր գերտերությունների դիրքորոշումը 1988-89 թվերին Ղարաբաղի անպաշտպան հայ բնակչության կոտորածների ժամանակ: Նրանցից մեկն ու մեկը մատը մատին խփե՞ց, կամ առնվազն արջի ծառայություն մատուցե՞ց:
Փախստականների վերադարձ
Դուք իսկապես հավատո՞ւմ եք, որ հինգհարյուր հազար հայ փախստականները կցանկանան վերադառնալ Ադրբեջան կոչված սպանդանոցը (վկաՙ Ալիւեի սպառնալիքները), որտեղից հազիվ էին փախել: Ինչ վերաբերում է ազերիների վերադարձին, ո՞վ կցանկանա ունենալ կացնով զինված մի հարեւան, ով հարմար առիթի սպասեր գիշերով, քնած ժամանակ, գործի դնել արդեն ազգային բնավորության գիծ դարձած հայերի սպանդը, ինչպես այն տեղի է ունեցել 1905-ին, 1918-ին եւ 1988-89-ին:
Մի՞թե այս երկրագնդի բնակիչները աստվածատուր իրավունքը չունեն ապրելու ազատ, առանց իրենց նմանների կողմից հնչեցրած գերության եւ բնաջնջման սպառնալիքների:
Ես այն թյուր տպավորության տակ էի, որ քաղաքակիրթ աշխարհի ղեկավարները նման սկզբունքների գործադրման երաշխավորներն են, բայց ձեր անհավատալի արտահայտությունը վերափոխեց իմ այդ տպավորությունը:
Գթասրտություն ոճրագործների՞ն
Արդյոք ձեր հայտարարության «դեպի առաջ գնալու համար գործնական ճանապարհի որոնումը» չի՞ նշանակում թողություն շնորհել ոճրագործներին: Ինչքան էլ լայնածավալ ուսումնասիրություններ կատարվեն ազգերի իրավական պատմության մեջ, հազիվ թե գտնվի մի դեպք, երբ մի խումբ ոճրագործներ թողության արժանան մի երրորդ խմբի կողմից, առանց արդար դատաստանի եւ տուժած կողմի համաձայնության (բացի Թուրքիայից):
Հակամարտության կարգավորում
Թույլ տվեք ասել, որ այն տեսակետը, թե խաղաղության պայմանագրի կնքումը երկու կողմերին կազատի ֆինանսական ծախսերից, պարզապես առասպել է, որովհետեւ զենք արտադրող երկրները հսկայական եկամուտներ են ստանում դրանից եւ դեմ կլինեն նման գործընթացին: Նրանք դրդելու են միշտ Իլհամ Ալիեւին անիրագործելի պայմաններ դնել սաբոտաժի ենթարկելու համար խաղաղության գործընթացը, եւ դրանով իսկ շարունակելու սպառազինումը:
Միջին ինտելեկտի տեր որեւէ մեկի համար, որ հետեւել է Իլհամ Ալիւեի հիստերիկական արտահայտություններին եւ պահվածքին, պարզ է դարձել, որ այդ մարդը մտավոր հալյուցինացիաների գիրկն է ընկել: Նրա անսահման ատելությունը հայերի հանդեպ է՛լ ավելի է սնուցվում տեղական եւ օտար գիշատիչների կողմից, ովքեր կեղծ հույսեր ներշնչելով նրան առաջնորդում են դեպի գերիրական մի աշխարհ: Հարատեւ խաղաղություն չի կարող լինել, քանի դեռ այդ երկրում գոյություն ունի առեւտրային առումով մրցունակ նավթը:
Ինչ վերաբերում է «ապագայում իր վերջնական իրավական կարգավիճակը որոշելուն», պետք է ասեմ, որ Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետությունը վաղուց արդեն որոշել է եւ առավել բարգավաճ, քաղաքակիրթ ու հզոր անկախ ճակատագիր է ընտել իր համարՙ խնայելով ուրիշներին խառնվելու իր գործերին:
«Անվտանգության միջազգային երաշխիք»
Միջազգային հանրության լուրջ մտադրությունների եւ պարտավորվածությունների մեջ համոզվելու համար թույլ տվեք առաջարկել, որ առաջին հերթին «գործադրվի» նախագահ Վիլսոնի 1920 թվի նոյեմբերի 22-ի որոշումը, որ նախանշում էր Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ սահմանը: Այդ որոշումը պաշտպանվեց, ստորագրվեց եւ երաշխավորվեց ութ տարբեր երկրների կողմից, այսինքնՙ այսպես կոչված «միջազգաիյն հանրության» կողմից:
Միջազգային հանրությունը լուրջ պատասխանատվություն է վերցնում իր վրա ամեն տեսակի երաշխիքներ խոստանալով, եթե հաշվի առնենք, որ անցյալ քսանչորս տարիների ընթացքում այն չի կարողացել ոճրագործին համոզել, որպեսզի ամենափոքր քայլը կատարի դեպի խաղաղության հաստատումը:
Մի հարց եւս, ձերդ գերազանցություն: Ե՞րբ են գերտերությունները, թուրքերի եւ ազերիների հետ բիզնես գործարքների մեջ մտնելիս, դադարելու մատուցել հայկական արյունն ու տարածքները, հագեցնելու համար իրենց ծարավը եւ քաղցրացնելու համար իրենց գործարքները: Մի՞թե ձեր ռազմանավերը դեռ անկարող են բարձրանալու հայկական Արարատ լեռան վրա:
