«Ինսայդեր» (The insider) հետաքննական-վերլուծական կայքում ամսույս 11-ին հրապարկված հոդվածը թարգմանաբար ներկայացնում ենք մեկ-երկու աննշան հապավումով: Ռուսերեն-անգլերեն այս լրատվամիջոցի խմբագրակազմը տեղաբաշխված է ամբողջ աշխարհում:
Կրեմլամետ «Մատրյոշկա» բոտերի ցանցը նոր արշավ է սկսել ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի դեմ՝ երկրում 2026 թվականի հունիսին կայանալիք խորհրդարանական ընտրությունների նախաշեմին: Այս մասին «Ինսայդեր»-ին պատմել է «Բոտարգելիչ» նախագիծը (antibotnavalny): Նախագծի վերլուծաբանների խոսքով՝ «Մատրյոշկան» իր «գործունեությունը» Հայաստանում սկսել է ռեկորդային առաջանցիկությամբ՝ ընտրություններից ութ ամիս առաջ: Անցյալ տարվա ԱՄՆ նախագահական ընտրություններից առաջ բոտերը սկսել էին ապատեղեկատվություն տարածել հուլիսի 15-ին՝ ընտրությունների օրվանից (նոյեմբերի 4) 3,5 ամիս առաջ, իսկ նախքան Մոլդովայի խորհրդարանական ընտրությունները՝ ապրիլի 13-ին, կամ սեպտեմբերի 28-ին տեղի ունեցած քվեարկությունից 5,5 ամիս առաջ:
Բոտերը Թվիթեր (X) եւ ԲլուՍքայ սոցիալական ցանցերում տարածում են արեւմտյան լրատվամիջոցների բովանդակության ներքո քողարկված տեսանյութեր: Այդ տեսահոլովակներում քննադատում են Փաշինյանին «Հայաստանի մշակութային կոդը ոչնչացնելու» եւ «ոչ ավանդական արժեքների նկատմամբ հանդուրժողություն պարտադրելու» համար: Բացի այդ, դրանցում վարչակազմին մեղադրում են ընդդիմադիր լրագրողներին ու բլոգերներին սպառնալու եւ «Չորրորդ հանրապետություն» ստեղծելու «անիրատեսական ու վտանգավոր» ծրագիր առաջ մղելու մեջ (եզրույթը Փաշինյանի կողմից «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության համագումարում առաջարկված եւ համագումարի մասնակիցների կողմից ընդունված հռչակագրից է, որը նկատի ունի 2026 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո ներկա կառավարության լիազորությունների ժամկետի եւս հինգ տարով երկարաձգում, հանրաքվեով նոր սահմանադրության ընդունում, Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) տարածքի նկատմամբ պահանջներից վերջնական հրաժարում եւ Եվրոմիություն մտնելու կուրսի իրականացում):
Բոտերը նաեւ տարածել են Փաշինյանի՝ արհեստական բանականության օգնությամբ ստեղծված պատկերներ, որոնցում նրան նվաստացնում են Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը, Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը… եւ ԱՄՆ-ի նախագահ Դոնալդ Թրամփը…
Ինչպես նախկինում գրել էր «Ինսայդեր»-ը, «Մատրյոշկան» առաջին անգամ Փաշինյանի նկատմամբ հարձակում էր ձեռնարկել ամռան սկզբին: Նրան քննադատում էին «Մերձավոր Արեւելքում կոռուպցիայի ամենաբարձր մակարդակի» եւ Հայոց ցեղասպանությունը լռության մատնելու համար, իսկ որոշ բոտեր պնդում էին, թե նա իբր «ուժեղ հանգստացնող միջոցներ» է ընդունում: Այդ ժամանակ հարձակման առիթը, հավանաբար, Փաշինյանի Անկարա կատարելիք այցն էր: Հոկտեմբերին «Ագենսի» հրատարակությունը պատմում էր, որ «Մատրյոշկա» բոտերը սկսել են սոցիալական ցանցերում տարածել տեսանյութեր՝ օգտագործելով Օսվենցիմ համակենտրոնացման ճամբարի նախկին կալանավորների անձնատիպերը: Տեսանյութերում Փաշինյանին մեղադրում են «հայոց խորհրդանիշների համար գազախցիկներ կառուցելու եւ դրանք Արարատ լեռան վրա փորձարկելու» մեջ (նկատի է առնվում Հայաստանի կառավարության՝ սահմանային անցակետերի դրոշմանիշների վրայից հայերի համար սրբազան եւ այժմ Թուրքիայի տարածքում գտնվող Արարատ լեռան պատկերը հեռացնելու որոշումը՝ որպես տարածքային պահանջների բացակայության նշան):
Լեռնային Ղարաբաղի (հայկական անվանումը՝ Արցախ) տարածքի շուրջ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ հակամարտությունը շարունակվում է 1980-ականների վերջերից: Չնայած իր գերակշռող հայ բնակչությանը, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի՝ ԽՍՀՄ կազմի մեջ մտնելուց հետո Լեռնային Ղարաբաղը ներառվեց Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի կազմում՝ ինքնավարության իրավունքներով: 1992-1994 թվականների առաջին Ղարաբաղյան պատերազմից հետո Լեռնային Ղարաբաղը դարձավ փաստացի անկախ, չճանաչված հանրապետություն: 2020 թվականին Ադրբեջանը Թուրքիայի աջակցությամբ, ռազմական ճանապարհով գրավեց Լեռնային Ղարաբաղի մի մասը, իսկ 2023 թվականին՝ նրա ամբողջ տարածքը, ինչի արդյունքը եղավ այն, որ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը դադարեց գոյություն ունենալուց եւ գրեթե ամբողջ հայ բնակչությունը փախավ Հայաստան: Չնայած այն բանին, որ 2020 թվականի հրադադարի համաձայնագրի պայմաններով տարածաշրջանում ներկա էին ռուսական խաղաղապահ ուժերը, Ռուսաստանը 2023 թվականին չխոչընդոտեց Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական գրավմանը, ինչի պատճառով Ռուսաստանի եւ Հայաստանի հարաբերությունները խիստ վատացան:
Թարգմանությունը՝ Գ. ՄԿՐՏՉՅԱՆԻ
