Կոնդուրով եղբայրների հիդրոէլեկտրակայանը կառուցվել է Ղափանում: Կառուցման թվականը անհայտ է: Ենթադրվում է, որ այն կառուցվել է 1903 թվականին: Կայանում տեղադրվել է «Ֆրենսիս» տեսակի մեկ տուրբին 368 կՎտ (500 ձիաուժ) հզորությամբ: Ողջի գետից ջրի վերցնելը իրականցվում էր հասարակ ամբարտակի միջոցով: Ողջի գետը Արաքսի ձախ վտակն է: Երկարությունը 82 կմ է, ավազանը՝ 1175 կմ2: Սկիզբ է առնում Զանգեզուրի լեռնաշղթաի Կապուտջուղ գագաթի հարավարևելյան լանջից: Սնումը խառն է: Միջին տարեկան ծախսը 9.6 մ3/վ է, տարեկան հոսքը՝ 302.4 մլն. մ3: Ողջի գետի վրա կառուցվել են Ողջիի և Ղափանի ՀԷԿ-երը, ափերին են գտնվում Քաջարան, Ղափան քաղաքները: Օգտակար էջքը կազմում է 15 մետր: Տուրբինի հզորության մինչև 70 տոկոսը անմիջականորեն տրվում էր օդափչող մեքենաներին, իսկ մյուս մասը օգտագործվել է էլեկտրական էներգիա ստանալու համար: էլեկտրակայանում տեղադրված էր 2000Վ լարման 100 կՎտ հզորություն ունեցող եռաֆազ հոսանքի գեներատոր: Էլեկտրական էներգիայի տարեկան առավելագույն արտադրությունը չի գերազանցել 275 հազար կՎտժ-ը:
Հարկ է նշել, որ Հայաստանում 20-րդ դարի սկզբին շահագործվում էին 13 փոքր էլեկտրակայաններ՝ 3165 կՎտ գումարային հզորությամբ: 13 կայաններից 9-ը ջրային էին, աշխատում էին ջրի էներգիայի հաշվին, 4-ը՝ ջերմային (աշխատում էին ներքին այրման շարժիչներով): Տարեկան արտադրվում էր 5.1 միլիոն կՎտժ էլեկտրական էներգիա: Համեմատության համար նշեմ, որ 20-րդ դարի սկզբին աշխարհում տարեկան արտադրվել է մոտ 15 միլիարդ կՎտժ էլեկտրական էներգիա: Էլեկտրակայաններ են շահագործվել նաև Կարս քաղաքում: Հայաստանում առաջին էլեկտրական լապտերը վառվել է 1903 թվականին Դիլիջանում:Աշխարհում առաջին էլեկտրակայանը կառուցվել է 1882 թվականին ԱՄՆ-ում, 1892թ.՝ Ճապոնիայում, 1895թ.՝ Ավստրալիայում, 1900թ.՝ Կանադայում:
ՍՏԵՓԱՆ ՊԱՊԻԿՅԱՆ
Ռուսաստանի բնագիտության ակադեմիայի պրոֆեսոր
