Իմաստաբանական բառարան

ԿԻՆՆ ՈՒ ԿՅԱՆՔԸ

Կնոջ մասին խոսելիս պարտադիր չէ, որ տղամարդը կենաց արտասանի ու ցուցադրաբար ոտքի կանգնի: Հարգանք արտահայտելու այլ միջոցներ էլ կան: Կնոջ հանդեպ հարգալից լինելու համար կան բազմաթիվ դրդապատճառներ, որոնցից ամենագլխավորը հենց բոլորի նկատմամբ հարգալից լինելու բարոյական պարտադրանքն է:

Կանանց  հարգելու մյուս դրդապատճառները.

ԿԻՆ եզրույթը ասոցացվում (մտազուգորդվում) է ԿՅԱՆՔ բառի հետ, քանի որ նշված երկու բառերն էլ ծագումնաբանորեն մոտ են միմյանց: Սակայն ծագումնաբանական ընդհանրությունը բնորոշ չէ միայն հայերենին. Հնդեվրոպական մյուս լեզուներում նույնպես առկա է այդ ընդհարնությունը: Համեմատենք պարսկերեն՝ [zan] (կին) եւ [zendegi] (կյանք), աֆղաներեն [juan] (կին) եւ [juandun](կյանք), ռուսերեն ЖЕНА (կին)եւ ЖИТЬ, (ապրել) բառերը:

Թերեւս «կին» եւ «կյանք»  բառերի  ծագումնաբանական  ընդհանրության պատճառով էլ  այս տարվա սեպտեմբերի կեսերից կանանց ազատության համար Իրանում անցկացվող  բողոքի ցույցերի ժամանակ օգտագործվում է «Կին, կյանք, ազատություն» կարգախոսը։ Ինչեւէ։

Պետք է նաեւ արձանագրել, որ ԿԻՆ բառը տարբեր լեզուներում նախապես ունեցել է հարգանք արտահայտող բնիմաստներ, ինչպես՝ լատիներեն femina «կին», նշանակել է ՍՆՈՒՑՈՂ։ Հին հնդկերեն ՍՏՐԻ (կին) նշանակել է ԱՐԱՐՈՂ։ Գերմաներեն Weib (կին) նշանակում է ՏՔՆՈՂ։Չինարեն [նեյ-ցզի](կին), կազմված է ՆԵՐՍ եւ ՈՐԴԻ բառերից, անգլերեն Lady նշանակել է «հացթուխ»: (Ի դեպ, հացթուխի մասնագիտությունը ժամանակին ամենապատվաբեր զբաղմունքներից է եղել): Հատկանշական է, որ նշված լեզուներում ԿԻՆ բառի բնիմաստներում որոշակի հարգանքի տարրեր գոյություն ունեն:

Իսկ ինչպե՞ս է արտահայտվում կնոջ նկատմամբ թուրքերի «հարգալից» վերաբերմունքը: Թուրքերենում ԿԻՆ բառի համար օգտագործվում է avrat կամ բառի դրափոխված arvat ձեւերը, որը փոխառություն է արաբերենից: Արաբերենում  عورت [aurat] բառի նախնական իմաստն է «ՄԵՐԿՈՒԹՅՈՒՆ», որն անցել է իմաստափոխության ուրույն ճանապարհ: Եվ այդ ճանապարհին հայտնվել են թուրքերն ու իրենց թանձրամտությամբ ԿԻՆ բառն արտահայտելու համար սեփական լեզուն «հարստացրել»arvat բառով: Ահա թե ինչպես է թուրքերենով արտահայտվում կնոջ նկատմամբ «հարգանքը»:

Գրիգոր Առաքելյան