Ուրբաթ, Հոկտեմբերի 3, 2025
Ազգ
Wildberries
Wildberries-ը նվազեցնում է միջնորդավճարը այն վաճառողների համար, ովքեր ապահովում են արագ առաքում մինչև գնորդ
  • Նորություններ
    • Պաշտոնական
    • Տեղական
    • Միջազգային
    • Տնտեսական
    • Տարածաշրջանային
    • Սոցիալական
    • Մշակութային
    • Հոգևոր
    • Իրավունք
    • ՌԱԿ մամուլ
  • Վերլուծություն
    • Քաղաքականություն
    • Տնտեսական
    • Հրապարակախոսություն
  • Մշակույթ
    • Ազգային
    • Կերպարվեստ
    • ToTo
    • Երաժշտություն
      • Դասական
      • Պոպ
      • Ջազ
      • Ռոք
  • ՌԱԿ մամուլ
  • «ԱԶԳ» Շաբաթաթերթ
    • Հոդվածներ
    • «ԱԶԳ» շաբաթաթերթ, տպագիր
    • Տպագիր արխիվ 1991-2025
    • Արխիվ
  • Տեսադարան
  • Մամուլ
  • Մեր հեղինակները
Ոչինչ չի գտնվել
Տեսնել բոլոր արդյունքները
Ազգ
Ոչինչ չի գտնվել
Տեսնել բոլոր արդյունքները

Թուրքիան զինվում է եւ զինում` աշխարհը

ԱԶԳ
03/10/2025
- 3 հոկտեմբերի, 2025, ԱԶԳ շաբաթաթերթ, Վերլուծություն, Քաղաքականություն
2
Դիտում
Կիսվել ՖեյսբուքումԿիսվել ԹվիթերումՈւղարկել Տելեգրամով

Պաշտպանական դիվանագիտություն

Թուրքիայի պաշտպանական արդյունաբերության արագ էվոլյուցիան Անկարային դարձրել է զենք-զինամթերքի գլոբալ առեւտրի գլխավոր դերակատար, նոր կշիռ հաղորդելով նրա արտաքին քաղաքականությանը: Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի Սաուդյան Արաբիա կատարած այցը 2022-ին բոլորովին էլ սովորական դիվանագիտական իրադարձություն չէր: Այն տեղի էր ունենում չորս տարի անց սաուդյան հայտնի այլախոհ Ջամալ Խաշոգգիի սպանությունից, ինչը պատմական ամենացածր աստիճանի էր հասցրել երկու երկրների հարաբերությունները: Էրդողանի հայտնությունը սաուդյան մայրաքաղաքում նպատակ ուներ կոտրել սառույցը թագաժառանգ Մոհամմեդ Բին Սալմանի եւ իր միջեւ ստեղծված հարաբերությունների եւ վերականգնել կապերը թագավորության հետ: Ներկայիս, երեք տարի անց եւ պետական մի շարք այցելություններից հետո, երկկողմ պաշտպանական կապերը նշանակալիորեն աճել են: Ռիադը 2023-ին թուրքական ԱԹՍ-եր գնելու մեծաքանակ պատվեր տվեց, իսկ այժմ, ըստ լուրերի, պատրաստվում է միլիարդավոր դոլարների արժողությամբ զենքեր ձեռք բերելու նոր գործարք կնքել: Միաժամանակ թուրքական ձեռնարկություններին հրավիրում է օգնել կառուցելու իր սեփական պաշտպանական արդյունաբերությունը եւ պայմանագրեր կնքել համատեղ արտադրությամբ արդիականացնելու երկրին անհրաժեշտ ռազմական տեխնիկան:

Նման գործընկերություն հազիվ թե հնարավոր լիներ պատկերացնել մի քանի տարի առաջ: Խորհրդանշական է նաեւ արձանագրել զենքի միջազգային վաճառքի ոլորտում թուրքական արդյունաբերության ներկայությունը, որի մասշտաբները օրեցօր ավելանում են:

Արտադրված է Թուրքիայում

Վերջին հինգ տասնամյակների ընթացքում Թուրքիայի իրարահաջորդ կառավարությունները ամեն ջանք գործադրել են ընդլայնելու երկրի պաշտպանական արդյունաբերությունը, որպեսզի կրճատեն կախվածությունը օտար երկրների ընկերություններից զենք գնելու անհրաժեշտությունը: Ուղիներ են գտնվել ստեղծելու մի էկոհամակարգ, որպեսզի զենքի բաղադրամասեր արտադրող տեղական ձեռնարկությունները ընդլայնեն իրենց գործունեությունը եւ աշխարհի առաջատար կապալառուների հետ համագործակցելով ձեռք բերեն անհրաժեշտ գիտելիքներ նոր տեխնոլոգիաների վերաբերյալ: Ներկա դրությամբ զենքի արտադրման տեղական ձեռնարկությունները կարողանում են 80 տոկոսով բավարարել երկրի պաշտպանական պահանջները: Այդ ասպարեզում ինքնավարություն ձեռք բերելու այս մղումը պայմանավորված էր 1970-ական թվականներին Թուրքիային ամերիկյան զենք մատակարարելու արգելակումով: «Մ. Նահանգների եւ արեւմտյան այլ երկրների հետ հարաբերությունների լարվածությունը եւ պարտադրված սահմանափակումները ստիպեցին, որ երկիրը կենտրոնանա իր սեփական պաշտպանական ոլորտի զարգացման վրա», «The New Arab» կայքին տեղեկացրել է միջազգային հարաբերությունների փորձագետ, պրոֆ. Ուֆուկ Նեջատ Թաշճին:

Յոթանասականների դասերը վերաիմաստավորվեցին ընդամենը հինգ տարի առաջ, երբ Թրամփի վարչակազմը դարձյալ սահմանափակումներ մտցրեց զենքի մատակարարման ոլորտում եւ ի պատասխան ռուսական S-400 պաշտպանական համակարգեր ձեռք բերելու Թուրքիայի որոշման` դուրս հանեց նրան F-35-ի ծրագրից: Այդ օրերից սկսած ամերիկյան զենքերի վաճառքը Թուրքիային նվազել է ավելի քան 80 տոկոսով, ըստ Թաշճիի:

Վերջին տարիներին այդ ոլորտի ձեռքբերումները լավ արդյունք են տվել: Թուրքական արտադրության ԱԹՍ-երը եւ զրահամեքենաները իրենց տեխնոլոգիական բարձր որակով խիստ եկամտաբեր են դարձել: Թուրքական նավատորմը օգտագործում է տեղական ծովային ԱԹՍ-երը եւ ներկայիս կառուցում է երկրի առաջին ավիակիրը: Երկրի ամենամեծ պաշտպանական ընկերությունը` Ասելսանը արտադրում է սենսորներ, հրթիռա-ուղղորդիչներ եւ էլեկտրոնային համակարգեր: Օգոստոսին բանակը սկսեց օգտագործել նաեւ ընկերության նոր «Steel Dome» կոչված օդային պաշտպանության համակարգը, որն ասում են կարող է պաշտպանել երկիրը ինչպես կարճ եւ միջին, այնպես էլ հեռահար հրթիռների հարձակումներից: Պաշտպանական արդյունաբերության ամենահամարձակ նախաձեռնություններից է հինգերորդ սերնդի KAAN մակնիշով կործանիչների արտադրությունը, որն այժմ ընթացքի մեջ է: Մինչեւ ներկա տասնամյակի ավարտը այս ծրագրի իրականացումը Թուրքիային դարձնելու է այն հազվագյուտ երկրներից մեկը, որոնք կարող են արտադրել նման առաջնակարգ ինքնաթիռներ:

Զինամթերքի գլոբալ մատակարարող

Պաշտպանության բնագավառում Թուրքիայի ներդրումների անընդհատ աճը նրան դասել է զենք-զինամթերքի արտահանությամբ զբաղվող աշխարհում ամենաարագ զարգացող պետությունների շարքում: Նրա արտադրանքի պահանջարկը ձգվում է աֆրիկյանից մինչեւ ասիական երկրները: ԱԹՍ-երի եւ զրահամեքենաների վաճառքի տարեկան եկամուտները ավելի քան եռապատկվել են ներկա տասնամյակի ընթացքում, 2024-ին հասնելով 7.1 միլիարդ դոլարի: Ստոկհոլմի միջազգային խաղաղության հետազոտական ինստիտուտի տվյալներով 2010-ական թվականների երկրորդ կեսի 0.8 տոկոսի փոխարեն գլոբալ շուկայական շահաբաժինը 1.7 տոկոսով ավելացել է: 2020-24 թվերին թուրքական զենքի պահանջարկը հատկապես մեծ է եղել բարձր եւ միջին զարգացում ունեցող երկրների կողմից, ինչպիսիք են Ադրբեջանը, Թուրքմենստանը, Ծոցի երկրները, Ուկրաինան եւ Պակիստանը: Բացի հարմար գնից, թուրքական ընկերությունները արեւմտյան չափանիշներին համապատասխան բարձրորակ զինամթերք են մատակարարում շնորհիվ այն բանի, որ Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ պետություն է: «Թուրքական ընկերությունները կարճ ժամկետներում եւ պայմանագրային առավել ճկուն սկզբունքներով կարողանում են պահանջարկը բավարարել», ավելացնում է Իզմիրի տնտեսագիտության համալսարանի միջազգային հարաբերությունների պրոֆ. Սիտքի Էջելին: Թուրքական զինամթերքը նաեւ նվազ քաղաքական կախվածություն ունի համեմատած արեւմտյան պետությունների հարափոփոխ առաջնահերթությունների հետ: Արտադրանքը մարտադաշտում մշտական գործածության մեջ է թուրքական բանակի զորավարժությունների ժամանակ, ինչը հնարավորություն է տալիս անընդհատ կատարելագործել այն: Չնայած այդ ընկերությունները աշխատում են տնտեսական բավական անկայուն եւ անկանխատեսելի մթնոլորտում, նրանք վերջին տարիներին բացի զարգացող երկրներից սկսել են նոր շուկաներ նվաճել Եվրոպայում: Իսպանիան, Պորտուգալիան, Իտալիան եւ այլ պետություններ հետաքրքրություն են ցուցաբերում: Վաճառքը շարունակվելու է աճել, եւ կառավարությունը ակնկալում է, որ եկամուտները այս տարի կհատեն 8 միլիարդ դոլարի սահմանը, իսկ 2028-ին կհասնեն 11 միլիարդիԶինամթերքի գլոբալ արդյունաբերության ոլորտում ԱԹՍ-երը դարձել են Թուրքիայի կարեւորագույն ապրանքանիշը: «Baykar» եւ «Turkish Aerospace Industries» (TAI) ընկերությունները ԱԹՍ-եր են վաճառել աշխարհի մոտ 40 երկրների, ընդլայնելով իրենց ներգրավվածությունը Ուկրաինայի, Լեռնային Ղարաբաղի եւ Սիրիայի վիճելի հակամարտություններին: Արտադրող երկիրը նման պայմաններում դարձել է առաջատար տեխնոլոգիաներին տիրապետող մի պետություն, որը կարողանում է թելադրել իր կանոնները: Աճը շատ արագ է ստացվել: Զինավաճառքի միջազգային շուկա մտնելուց 7 տարուց էլ պակաս ժամկետում թուրք կապալառուները արդեն «դրոնների» գլոբալ փոխադրման կամ արտահանման երկու երրորդի պատասխանատուն են դարձել, ըստ «Center for New American Security» անվտանգության կենտրոնի տվյալների: 2020-ի հունվարից մինչեւ 2023-ի սեպտեմբերը քանակական առումով Ամերիկայից հետո Թուրքիան երկրորդ պետությունն է (չհաշված Իսրայելը), որ ԱԹՍ-եր է արտահանում աշխարհի տարբեր երկրներ: «Bayraktar TB2» եւ «TAI-ի Akinci» տիպի ԱԹՍ-երի հաջողությունները արդյունք են անօդաչու օբյեկտներ գործարկելու տասնամյակների ռազմավարության, որն սկիզբ էր առել PKK-ի հետ Թուրքիայի ունեցած հակամարտության պայմաններում: Էջելիի խոսքերով` դա մեծ փորձառություն էր այդ սարքերի դոկտրինայի, օգտագործման վերաբերյալ անմիջական գիտելիքներ ձեռք բերելու եւ իմանալու դրանց ուժեղ եւ թույլ կողմերը:

Անշուշտ, Թուրքիան իր այս հաջողությունների համար մեծապես պարտական է ամերիկյան եւ եվրոպական ընկերությունների հետ համագործակցությանը: Շատ քիչ երկրներ են կարողացել ամերիկյան արտադրության մարտական «դրոններ» ձեռք բերել, որովհետեւ Մ. Նահանգների օրենսդրությունը սահմանափակում է դրանց արտահանումը: Իսկ եվրոպական երկրների ընկերությունները շատ երկար են պայքարել ԱԹՍ-երի իրենց ծրագրերը իրականություն դարձնելու համար: Էջելիի տրամաբանությամբ` «Եվրոպացիները շուկայում բացակայում էին, Ամերիկան չէր ցանկանում վաճառել: Չինաստանը վաճառում էր, բայց գնորդները դժգոհ էին: Թուրքիան օգտվեց եւ «կապիտալի» վերածեց ընձեռված հնարավորությունը»:

Բացի նշվածներից, թուրքական TAI ընկերությունը Իսպանիային մատակարարում է ուսուցողական ինքնաթիռներ, թուրք նավաշինարարները Պորտուգալիայի նավատորմի համար լոգիստիկ նավեր են պատրաստում, իսկ Baykar ընկերությունը Իտալիայում «Լեոնարդո» պաշտպանական ընկերության հետ անօդաչու օդանավեր է ստեղծելու, որպեսզի հետագայում դրանք վաճառվեն եվրոպական երկրներին:

Զենք եւ դիվանագիտություն

Թուրքիայի տեխնոլոգիական առաջընթացը առանձնահատուկ մեխանիզմ է` սերտացնելու իր հարաբերությունները նախկին հակառակորդների հետ: Դրա ամենավառ օրինակը կարող ենք տեսնել Ծոցի երկրներում, որոնք մի կողմ թողնելով Անկարայի հետ իրենց նախկին կնճռոտ հարաբերությունները, այժմ սկսել են համագործակցել թուրքական պաշտպանական ընկերությունների հետ: Արաբական Միացյալ Էմիրությունները, որն ինքնին զինամթերքի առաջատար մատակարարող է, ներկա տասնամյակի առաջին կեսին Թուրքիայի արտահանման մեծագույն շուկան է հանդիսացել: Մյուս կողմից Սաուդյան Արաբիան է սկսել առավել սերտ հարաբերություններ մշակել թուրքական ընկերությունների հետ, հատկապես Էրդողանի Ռիադ այցելությունից (2022) հետո: 2023-ին թագավորությունը դարձավ վերջին պետությունը, որ Bayraktar ԱԹՍ-երով հարստացրեց իր օդուժը: Այժմ էլ պատրաստվում է 6 միլիարդ դոլարի պայմանագիր կնքել թուրքական տանկեր, նավեր եւ հրթիռներ ձեռք բերելու համար: Հուլիսին արքայազնի հարստության հիմնադրամը թուրքական ընկերություններին վարձեց, որպեսզի երկրի պաշտպանության արդյունաբերությունը զարգացնեն եւ դրանով նվազեցնեն կախվածությունը ամերիկյան արտադրության զինամթերքից: Նաեւ ցանկություն է արտահայտել մինչեւ 100 KANN տիպի կործանիչներ գնելու եւ հետագայում դրանց համատեղ արտադրությունը ծրագրելու:

Թաշճիի խոսքերով` տարածաշրջանում գլխավոր դերակատար լինելու Թուրքիայի ցանկությունը ամրապնդվում է պաշտպանական արդյունաբերության միջոցով ստեղծված երկկողմ հարաբերությունների խորացումով: Այսուհետ հարեւանների համար հեշտ չի լինելու անտեսել Թուրքիային:

Մեթյու Հոարե

«The New Arab» կայքի լրագրող, Լոնդոն

«Արմինյն Միրոր-Սփեքթեյթրից»

Թարգմանեց ՀԱԿՈԲ ԾՈՒԼԻԿՅԱՆԸ

ShareTweetShare
Նախորդ գրառումը

Ի հուշ. Սինյորա Կարդինալեի հավերժացած ծիծաղը

Հաջորդ գրառումը

«Մահվան համբույր». Ինչո՞ւ են Արեւմուտքի երկրները հիմա ճանաչում Պաղեստինը

Համանման Հոդվածներ

3 հոկտեմբերի, 2025

Հարեւանի էմոցիան եւ մերոնց հոգացավությունը

03/10/2025
3 հոկտեմբերի, 2025

Վտանգավոր անտարբերություն

03/10/2025
3 հոկտեմբերի, 2025

Իրանը չի ցանկանում վճարել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ կնքված  խաղաղության համաձայնագրի գինը

03/10/2025
3 հոկտեմբերի, 2025

Ինչո՞ւ է Դոնալդ Թրամփն Իրանին առաջարկում միանալ հակաիրանական կոալիցիայի

03/10/2025
Հաջորդ գրառումը

«Մահվան համբույր». Ինչո՞ւ են Արեւմուտքի երկրները հիմա ճանաչում Պաղեստինը

Արխիվ

Loading...
«Հոկտեմբերի 2025»
Երկ Երք Չրք Հնգ Ուր Շբթ Կիր
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031  
« ՍեպտեմբերիՆոյեմբերի »

Վերջին լուրեր

ԿԱՐԵՎՈՐԸ

«Սենսացիոն գտածո». հայտնաբերվել է Սերգեյ Փարաջանովի կորած ֆիլմը

03/10/2025

Ֆիլմը հիմնված է մոլդովական հեքիաթի վրա։ ՎԳԻԿ-ի արխիվների թվայնացման ընթացքում հայտնաբերվել է համաշխարհային կինոյի դասական Սերգեյ Փարաջանովի «Անդրիեշ» թեզիսային ֆիլմը,...

ԿարդալDetails

Հրամատարի տեղակալը կարգադրել է զինվորի դեմքի վնասվածքը շպարով քողարկել. զինվորը իր ինքնաձիգով ծնոտի հատվածում կրակահերթ է արձակել ու ինքնասպան եղել

02/10/2025

Սոթքից սահմանն անցած ադրբեջանական ոչխարները վերադարձվել են Ադրբեջանին

02/10/2025

Մերժում ենք գործող կառավարիչների միակողմանի զիջումներով, հայկական շահերի հերթական ոտնահարմանն ուղղված գործելաոճը. «Պատիվ ունեմ»

02/10/2025

Վրաց-թուրքական սահմանային մաքսակետում հայտնաբերվել են մի քանի տասնյակ հազարի հասնող կեղծ անձնագրեր և այլ կեղծ փաստաթղթեր. Դանիելյան

02/10/2025
logo-white1
“Վահան Թեքեյան” Սոցիալ-Մշակութային Հիմնադրամ
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են։ Կայքի նյութերը տարածելիս հղումը կայքին պարտադիր է։

©2024 «ԱԶԳ» վերլուծական

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Ոչինչ չի գտնվել
Տեսնել բոլոր արդյունքները
  • Նորություններ
    • Պաշտոնական
    • Տեղական
    • Միջազգային
    • Տնտեսական
    • Տարածաշրջանային
    • Սոցիալական
    • Մշակութային
    • Հոգևոր
    • Իրավունք
    • ՌԱԿ մամուլ
  • Վերլուծություն
    • Քաղաքականություն
    • Տնտեսական
    • Հրապարակախոսություն
  • Մշակույթ
    • Ազգային
    • Կերպարվեստ
    • ToTo
    • Երաժշտություն
      • Դասական
      • Պոպ
      • Ջազ
      • Ռոք
  • ՌԱԿ մամուլ
  • «ԱԶԳ» Շաբաթաթերթ
    • Հոդվածներ
    • «ԱԶԳ» շաբաթաթերթ, տպագիր
    • Տպագիր արխիվ 1991-2025
    • Արխիվ
  • Տեսադարան
  • Մամուլ
  • Մեր հեղինակները

© 2025 «ԱԶԳ» վերլուծական