ՄԱՐՏԻՆ ԳՈԶԼԱՆ, Լրագրող եւ էսսեիստ, «Մարիան» պարբերականի գլխավոր խմբագիր, իսլամիզմի եւ Մերձավոր Արեւելքի խնդիրների մասնագետ
«Ո՞վ է մոլեռանդը,- ասում էր Չերչիլը,- մեկը, որը երբեք չի ուզում փոխել ո՛չ իր կարծիքը, ո՛չ էլ թեման»: Կովկասում վերջերս տեղի ունեցած ջարդերը մեզ հետ են բերում այդ ավելի քան մեկ դարյա մոլեռանդությանը, 1915 թվականի հայերի ցեղասպանությանը: Հենց այս ահավոր անցյալին է վերադառնում իսլամիստ բռնակալ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանըՙ աջակցելով ադրբեջանցիներինՙ ջիհադիստ աշխարհազորայինների հետ միասին, Լեռնային Ղարաբաղի մարտերումՙ մի շրջան, որի բնակչության 99 տոկոսը հայեր են: Այդ բնակչության կեսն այսօր տեղահանված է, փախստական ու թափառող: Ինչպես 105 տարի առաջ, նա անցնում է դժոխքի մի պարունակից մյուսը: Թափառող ու կոտորածի դատապարտված հայի այս կերպարը հեռատես ավստրիացի հրեա գրող Ֆրանց Վերֆելի թեման էր: Նրա «Մուսա լեռան 40 օրը» կանխագուշական վեպում, որ լույս տեսավ 1933 թվականինՙ Հիտլերի իշխանության գալու տարում: Վերֆելը Հայոց ցեղասպանության միջով թափանցիկորեն պատգամախոսում է, թե ինչ է սպասվում հրեաներին: Վեպը նկարագրում է մի բուռ գյուղացիների պատմությունը, որոնք աքսորից խուսափելու համար փախչում ու հասնում են Մուսա լեռանը. այդ Մովսիսական լեռինՙ Սիրիայի հյուսիս-արեւմուտքում: Օսմանյան կայսրությունը քանդվում էր: Փլուզման այդ ճանապարհին եւ քարոզչության գարշահոտության մեջ վարչակարգը հորինում էր ներքին թշնամու հեքիաթը: Նա մի ամբողջ ժողովրդի ոչնչացում էր ծրագրում: Դա 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությունն էր. մեկուկես միլիոն զոհ: Գնդակահարված, կախված, դանակահարված կամ ծարավից ու սովից հոգեվարքի մեջ ընկած անապատում, դեպի ուր նրանց ստիպում էին քայլել: «Ֆրանց Վերֆելն ինչպե՞ս էր Հոլոքոստից առաջ տեղյակ եղել Հոլոքոստի մեխանիզմներին ու բառապաշարին»,- հարցրել է Էլի Վիզելըՙ կարդալով վեպը Օսվենցիմից վերադառնալուց հետո: Այդ հրաշալի վեպի 900 էջերում, ահա, վերագտնում ենք բոլորից լքված մի ժողովրդի սոսկալի մենակությունըՙ չնայած հայերի ավանդական պաշտպանների պաշտոնական բողոքներին:
Արդյո՞ք այսօր նույն պատկերը չէ: 1915 թվականի սեպտեմբերին, սակայն, ֆրանսիական նավատորմը վերջապես հայտնվում է Մուսա լեռան ստորոտին եւ տարհանում փրկվածներին: Այդ փրկության պատկերներն առկա են: Համացանցում դրանք դիտելիս մտածում ես ներկայիս եվրոպական երկրների երեսպաշտության մասին, նրանց, որոնք չեն համարձակվում խոսել քրիստոնյաների պաշտպանության մասին. Լեռնային Ղարաբաղում կոտորված հայեր, ինչպես երեկ Եգիպտոսի ղպտիներն էին, Մոսուլի «նազարեթականները», Իրաքի եւ այլ տարածքների բնակչությունըՙ դատապարտված ջիհադիստների դաշույնին: Էրդողանի հավաքագրած նույն այդ մորթողները ծառայության անցան Կովկասում: Ֆրանց Վերֆելի եւ Մուսա լեռան հերոսներից մեկը սպանվում է թուրքական գնդակիցՙ խաչը սրտին սեղմած: Ուրեմն ի՞նչ. 2021 թվականին ե՞ւս մի խաչ հայերի վրա: Նրանց վերսկսված տանջանքը կանխագուշակում է այն, ինչ սպասվում է մեզ, ինչպես Վերֆելն էր կանխատեսում իր ժամանակաշրջանի համարՙ 1933-ին, եթե Էրդողանի նկատմամբ շարունակվեն կիսա-կշտամբանքները, լիակատար թուլամորթությունը եւ վտանգի իրական գիտակցության բացակայությունըՙ չնայած կուտակվող ապացույցներին: Եվ, ի վերջո, բռնապետը զնդանել է բոլոր այն լրագրողներին, որոնց կասկածում են ամենափոքր քննադատության մեջ: Այնուամենայնիվ, մեդիայի ասպարեզում դեռ գտնվում են օգտակար ապուշներ, որոնք ներում են նրա հանդգնությունը: Այս ռազմատենչը Միջերկրական ծովում բախման մեջ է ՆԱՏՕ-ի անդամ Հունաստանի հետ եւ բազմիցս սպառնալիքներ ու վիրավորանքներ է նետել մեկ այլ անդամ երկրիՙ Ֆրանսիայի նախագահի հասցեին: Էմանուել Մակրոնին ուղղած նրա անարգանքներն ուղղակիորեն բխում են իսլամիստ քարոզչի բառապաշարից: Եվ այսուհանդերձ Էրդողանը շարունակում է մնալ ՆԱՏՕ-ի անդամ: Այս մահմեդական եղբայրը Սուրբ Սոֆիայի տաճարից խլեց թանգարանի կարգավիճակը, որ 1934 թվականին տվել էր Աթաթյուրքըՙ խաղաղեցնելու համար հաշտության մեջ ապրող ազգ հիմնող երկու քրիստոնյա եւ մահմեդական հոգիները… Առաջին աղոթքը վանկարկեց բռնակալն իր շքախմբի հետՙ շրջապատված մեր քրիստոնյա նախնյաց կերտած խճանկարներով, որոնք, սակայն, հոգացել էին ծածկելՙ չվիրավորելու համար հավատացյալների նուրբ զգացմունքը: Մեկ այլ եկեղեցի իր հերթին վերածվեց մզկիթի, եւ շենքերի հետագա վերափոխման ամբողջական օրակարգը քննարկվում է Անկարայի Սպիտակ պալատումՙ Էրդողանի նեոստալինյան նստավայրում: Այս վտանգավոր «Իսլամՙ բոլորի համար»-ը նույնպես ազդարարում էր նրա միջամտությունը Կովկասի կյանքին: Մինչդեռ ոչ մեկս ոչինչ չնկատեցինք: Մենք բավարարվեցինք խոստովանելով մեր անօգուտ ափսոսանքըՙ չհամարձակվելով կոչել իր անունով ու պատմությամբ այն գաղափարախոսությունը, որը ոգեշնչում է քրդերին ոչնչացնողին, հայերին եղեռնագործողին, ցեղասպանությունը ժխտողին, ջիհադիստների կնքահորն ու ֆինանսավորողին: Ժողովրդավարական մեր երկրների համար իրական ներքին վտանգ հանդիսացող Էրդողաննՙ իր հզոր լոբբինգի հետ միասին, դարձել է իսլամաֆաշիզմի պլացդարմը:
https://global-watch-analysis.com
Ֆրանսերենից թարգմանեց ԱՐՈՒՍՅԱԿ ԲԱԽՉԻՆՅԱՆ ԳՐԻՆՈՆ, Սիստերոն, Ֆրանսիա
