Բաշար Ասադի տապալումով Հայաստանը տարածաշրջանում զրկվեց անկեղծ բարեկամից

Իսկ սիրիահայ համայնքը կանգնեց երկրից հեռանալու սպառնալիքի առջեւ

«Ազգը» նախորդ տարվա վերջերին Սիրիայում ընթացող քաղաքական զարգացումներին  անդրադառնալիս, կարեւորել էր դեկտեմբերի 8-ին երկրում նախագահ Բաշարի Ասադի իշխանության տապալումը եւ դրա փոխարինումը ջիհադական «Հեյ՝ աթ Թահրիր  աշ-Շամ» կազմակերպությամբ եւ նշել, որ դա որեւէ լուծում չի բերի Սիրիայի առջեւ ծառացած խնդիրներին, այլ ընդամենը կսրի  երկրում տիրող քաոսային իրավիճակն ու ճգնաժամը, որքան էլ այդ կազմակերպության իշխանությունը ժամանակավոր լինի, որին կաջակցեն ԱՄՆ-ն ու Եվրոպական միությունը, որոնք ժամանակին ահաբեկչական են հռչակել Թուրքիայի ազդեցության տակ գտնվող «Հեյ աթ Թահրիր  աշ-Շամ»-ին:

Հարկ է նշել, որ Սիրիայում իշխանափոխությունից հետո միայն փոխվեց վերոհիշյալ կազմակերպության ղեկավարի կարգավիճակը: Նա 2025-ի հունվարի 30-ին պաշտոնապես հռչակվեց Սիրիայի ծամանակավոր նախագահ, հրաժարվելով Աբու Մուհամմադ ալ-Ջուլանի ծածկանունից, որը կրում էր իբրեւ ահաբեկչական «Հեյ աթ Թահրիր աշ-Շամ»-ի պարագլուխ, եւ վերականգնեց իր իսկական Ահմադ աշ-Շարաա անունը եւ փետրվարի 4-ին շտապեց այցելել Թուրքիա: Ի դեպ՝ նա ծննդով Սաուդյան Արաբիայի մայրաքաղաք Ռիադից է:

Ինչ վերաբերում է Սիրիայում տիրող քաոսային ու ճգնաժամային իրավիճակին, ապա դրանք, ինչպես ենթադրելի էր, էլ ավելի խորացան: Մարտի սկզբներին երկրում ապստամբեցին Բաշար Ասադին հարող ալավիները: Սիրիայում գործող անցումային իշխանությունները հայտարարեցին, որ վնասազերծել են նախկին իշխանությունների մնացորդներին, մասնավորապես Լաթաքիայում եւ Թարթուսում: Թեեւ Արեւմուտքը դրան ի պատասխան պահանջեց պատասխանատվության ենթարկել ալավիների զանգվածային սպանության մեղավորներին, բայցեւայնպես գաղտնիք չէ, որ մեծ տերությունները հատուկ շահագրգռվածություն ունեն այդպիսի իրավիճակների հանդեպ, եթե իհարկե քաոսն ու ճգնաժամը իրենք են վերահսկում, այն առումով, որ դրանց պահպանումը վերջիններին տալիս է տվյալ երկրի ներքին գործերին միջամտելու հնարավորություն, ընդհուպ՝ անհրաժեշտության պահին քաղաքացիական պատերազմ սանձազերծելու:

Սիրիան շարունակում է մասնատված մնալ երեք մասի: Նրա Եփրատից մինչեւ Իրաքի սահման ձգվող հատվածում, ներառյալ Մանբիջը, Ղամիշլին եւ Դեր-Զորը քրդական Ժողովրդի ինքնապաշտպանության ստորաբաժանումների՝ YPG-ի, այսինքն ամերիկացիների բնութագրմամբ՝ «Սիրիայի դեմոկրատական ուժերի» վերահսկողության տակ  են եւ դե-ֆակտո ինքնիշխան: Հյուսիս-արեւմտյան հատվածում՝ Ջերաբլուսում, Ազազում, Ալ Բաբում եւ Աֆրինում տեղակայված են թուրքական զորքեր, որոնք վերահսկում են նաեւ  հարակից Իդլիբը, իսկ հարավ-արեւմուտքում՝ իսրայելական ուժերն են, էլ չասած նախագահ Ասադի տապալումից հետո Գոլանի բարձունքների չեզոք գոտու գրավումը Ցահալի կողմից, համապատասխան վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի կառավարության 2024 թ. դեկտեմբերի 10-ի որոշման:

Ինչպես երեւում է, Իսրայելի խնդիրը Գոլանի բարձունքները չեն միայն:   Time turk  կայքէջի մարտի 24-ի վկայությամբ, Իսրայելի արտգործնախարար Գիդեոն Սաարը, պատասխանելով լրագողների Գազայի հատվածն ամբողջությամբ գրավելու եւ այնտեղ լիարժեք վերահսկողություն սահմանելու մտադրության մասին հարցերին՝ ասել է. «Այդ ուղղությամբ կառավարությունը դեռ որոշում չի կայացրել, սպասում ենք կառավարության որոշմանը»:

Այս ամենից հետո սպասել, որ Սիրիան մոտ ապագայում կխաղաղվի, իրատեսական չէ:

Մանավանդ, որ երկրի քաոսային իրավիճակն ու ճգնաժամը միանգամայն համապատասխանում են Իսրայելի շահերին, իսկ Սիրիայի մասնատումը, որպես իսրայելական ծրագրերի անարգել իրագործման գրավական, նույնիսկ անհրաժեշտություն է շահագրգիռ կողմի համար: Ի վերջո չմոռանալ, որ սադդամյան Իրաքի վնասազերծումից հետո տարածաշրջանում Սիրիան էր դարձել Իսրայելին դիմակայող միակ պետական ուժը:

Ցավոք մեզ մնում է ափսոսալ երկրում տեղի ունեցած հեղաշրջման համար: Ի վերջո Բաշար Ասադի Սիրիան տարածաշրջանում թերեւս Հայաստանի միակ անշահախնդիր բարեկամն էր եւ միանգամայն զերծ մեր հանրապետության միջոցով Հարավային Կովկասն ազդեցության տակ վերցնելու հավակնություններից: Ինչ վերաբերում է սիրիահայ համայնքին, ապա նախագահ Բաշար Ասադի  իշխանության փոխարինումը ահաբեկչական «Հեյ աթ Թահրիր աշ-Շամ» կազմակերպության ահաբեկիչներով, անկասկած բացասական է անդրադառնալու  նրա վրա:

Առհասարակ, երբ Մերձավոր Արեւելքում որեւէ երկիր կանգնում է հեղափոխության կամ հեղաշրջման փաստի առջեւ, ներքաշվում է քաղաքացիական պատերազմների մեջ, հայտնվում քաոսային իրավիճակում եւ ճգնաժամ է ապրում, ապա տեղի հայ համայնքը, անպաշտպան մնալու պատճառով, որպես կանոն, հեռանում է երկրից: Այդպես եղավ 2003-ի հակաիրաքյան երկրորդ պատերազմից հետո, երբ հայերից դատարկվեց Բաղդադը: Սակայն դա նոր երեւույթ չէ: Դեռեւս 1952 թ. հուլիսի 23-ին Գամալ Աբդել Նասերի ռազմական հեղաշրջման հետեւանքով Ֆարուկ II թագավորը հրաժավելով գահից՝ հեռացավ երկրից, նրա օրինակին հետեւեցին հայկական գաղթօջախի բազմաթիվ ընտանիքներ, զրկված վերջինի հովանավորությունից:
70-90-ական թթ. քաղաքացիական պատերազմի տարիներին նույն ճակատագրին արժանացան նաեւ տասնյակ հազարավոր լիբանանահայեր: Ներկայումս հեռացման սպառնալիքի տակ է հայտնվել Սիրիայի հայ համանքը: Ի դեպ, հայությունը որքան հեռանա տարածաշրջանի երկրներից, այնքան լավ Թուրքիայի համար, որովհետեւ հենց Ցեղասպանության անմիջական հետեւանքը հանդիսացող այդ համայնքներն են պահանջատիրության բուն հասցեատերերը:

ՀԱԿՈԲ ՉԱՔՐՅԱՆ

Թուրքագետ