«ԱՄՆ Պետդեպը շարունակում է Անդրկովկասում ՌԴ ԱԳՆ-ի հետ խաղում հաղթել».  փորձագետ Միխայիլ Ալեքսանդրով

Օրեր առաջ կարծես թե առաջընթաց ուրվագծվեց հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման հարցում: Ռուս-արցախյան բարեկամության ընկերության կայքում տպագրված ծավալուն վերլուծական հոդվածում այսպես է արտահայտվել ռազմա-քաղաքական հարցերի ռուսաստանցի հայտնի փորձագետ, քաղաքական գիտությունների դոկտոր Միխայիլ Ալեքսանդրովը, նկատի ունենալով նման մտադրության մասին Հայաստանի ու Ադրբեջանի ղեկավարների աշխատակազմերի դեկտեմբերի 7-ի  համատեղ հայտարարությունը եւ գերիների փոխանակման պայմանավորվածությունը: Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարությունն էլ ողջունել, դրական է գնահատել դրանք եւ պատրաստակամություն է հայտնել առաջիկայում էլ աջակցելու կարգավորման գործընթացներին:

Բայց ահա, նկատում է Ալեքսանդրովը, ռուսական դիվանագիտության վաստակը հայ-ադրբեջանական հայտարարությանը հասնելու հարցում բացարձակապես չկա: Դա Ռուսաստանին Անդրկովկասից դուրս մղելու Վաշինգտոնի շախմատային պարտիայի մի հետեւանք էր:

Այս տարվա սեպտեմբերի 18-19-ին, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ամենասուր փուլում, շարունակում է քաղաքագետը, ամերիկացիներն ընդգծված չեզոքություն պահպանեցին՝ Ադրբեջանին թույլ տալով Ռուսաստանի Դաշնության անգործության պայմաններում հաղթել: ԱՄՆ-ը կոշտ հայտարարություններ չարեց  Լեռնային Ղարաբաղի հայերի էթնիկ զտումների շրջանում՝ սահմանափակվելով ափսոսանքի մեղմ արտահայտությամբ: Նպատակն էլի նույնն էր՝ թույլ տալ, որ Ռուսաստանը  ձախողվի Լեռնային Ղարաբաղում իր խաղաղապահ առաքելության գործում եւ վերջնականապես վարկաբեկել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը որպես կողմերի միջեւ խաղաղ կարգավորման հիմք: Եվ դա նրան հաջողվեց:  

Երբ Ղարաբաղի հայերի՝ իրենց հայրենիքից վտարումից հետո Հայաստանում հասարակական տրամադրությունները թեքվեցին Ռուսաստանից, իսկ Հայաստանի ամբողջականությունը ճանաչելու հարցում ՀԱՊԿ-ի երկիմաստ վարքագիծը վերջինիս նկատմամբ մերժողական վերաբերմունք առաջացրեց, Վաշինգտոնը մի շարք քայլեր արեց՝ աշխարհի հայերին ցույց տալու, թե ինքն է Հայաստանի իսկական բարեկամն ու պաշտպանը: Դրա համար ամերիկացիները ձեռնարկեցին ցուցադրական դիվանագիտական ճնշում Ալիեւի վարչակազմի վրա:

Վաշինգտոնում կրկին սկսեցին քննարկել Ադրբեջանում մարդու իրավունքների ոտնահարման թեման, մասնավորապես անդրադառնալով այնտեղ ընդդիմադիր լրագրողների վերջին ձերբակալություններին: ԱՄՆ-ի իշխանությունները նաեւ որոշեցին սահմանափակել շփումներն ադրբեջանցի պաշտոնատար անձանց հետ, Կոնգրեսը վերականգնեց Ադրբեջանին զենքի մատակարարման արգելքը, երկրի պաշտոնական շրջանակներում ձայներ հնչեցին Ալիեւին եւ նրա վարչակարգի պաշտոնյաներին Ղարաբաղում ռազմական հանցագործությունների համար պատասխանատվության եթարկելու մասին: Տեղի ունեցան Ալիեւի ու Բլինքենի հեռախոսազրույցը, ԱՄՆ պետքարտուղարի օգնականի այցը եւ այլն:

ԱՄՆ-ի ծանրակշիռ «փաստարկները»՝ պատժամիջոցների եւ Ադրբեջանի բարձրաստիճան պաշտոնյաների, այդ թվում Ալիեւի նկատմամբ քրեական հետապնդման սպառնալիքների ձեւով, ազդեցություն ունեցան Բաքվի վրա, ասում է քաղաքագետը: Եվ խաղաղ կարգավորման գործն անմիջապես տեղից շարժվեց, դրանից հետո առաջ եկավ դեկտեմբերի 7-ի հայտարարությունը:
Ըստ նույն գնահատման, այժմ եթե կնքվի խաղաղության պայմանագիր, դափնիները կքաղի ԱՄՆ-ը, քանի որ հենց նա է Ալիեւին պարտադրել հրաժարվել Հայաստանի նկատմամբ հետագա ագրեսիայից: Եվ կարեւոր չէ, որ այդ պայմանագիրը կունենա զուտ իմիտացիոն բնույթ եւ ոչ մի կերպ չի երաշխավորի Հայաստանի անվտանգությունը երկարաժամկետ հեռանկարում:

Գլխավորն այն է, որ այն տվյալ պահին Վաշինգտոնին թույլ կտա լուծել իր խնդիրները Հայաստանում, քանի որ ՌԴ-ն ԱՄՆ-ի գործողությունների ֆոնին երեւում է իբրեւ Ադրբեջանի ձայնակիցը: Ադրբեջանին քննադատելն էլ որտեղ նույնիսկ արգելված է պաշտոնական լրատվամիջոցներին: Դե, իսկ հետո ամերիկյան աջակցության գինը կլինի ռուս-հայկական պաշտպանական համագործակցության խզումը եւ ռուսական ռազմաբազայի դուրսբերումը Հայաստանից:

Իսկ ռուսաստանյան դիվանագիտությո՞ւնը: Ինչպե՞ս է այն դիմագրավում ամերիկյան խաղին Անդրկովկասում: Կարծես թե ոչ մի կերպ, իր հարցին պատասխանում է վերլուծաբանը: ՌԴ ԱԳՆ-ն շարունակում է անօգնական հայտարարություններ անել խաղաղության ու բարեկամության մասին, ամեն լավ բանի օգտին ու ամեն վատի դեմ, դիմել 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի ուժը կորցրած եռակողմ հայտարարությանը, որը ոչ մեկը չի կատարում, ինչպես նաեւ շարունակում է ամեն ինչում մեղադրել Փաշինյանին եւ, ըստ երեւույթին, ինչպես հաճախ է եղել նախկինում, ակնկալում է, որ ամեն ինչ ինչ-որ կերպ ինքն իրեն կկարգավորվի:

Եվ ինչո՞ւ զարմանալ ՌԴ ԱԳՆ-ի նման պահվածքի համար, երբ իր աշխատանքում այն   հենվում է ապաշնորհ փորձագետների վերլուծությունների վրա, որոնք վատ են հասկանում Անդրկովկասի իրողությունները եւ, հետևաբար, հուսահատեցնող գնահատականներ ու եզրակացություններ են մատուցում, իսկ երբեմն էլ՝ պարզապես ֆանտազիաներ, ասում է Միխայիլ Ալեքսանդրովը:

Ռուսաստանի իշխանությունների խաղադրույքը Ադրբեջանի վրա՝ հիմք ընդունելով ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնաթող ավագ խորհրդական Ա. Անանեւի նման փորձագետների առաջարկությունները, ի սկզբանե դատապարտված էր ձախողման, կարծում է նա: Բացի այսրոպեական առեւտրատնտեսական օգուտներից (շատ աննշան), դա ոչինչ չբերեց: Ալիեւը հստակ ցույց է տվել, որ մտադիր է լսել ոչ թե Ռուսաստանին, այլ ԱՄՆ-ին: Բաքվի շահագրգռվածությունը Մոսկվայի բարենպաստ վերաբերմունքի նկատմամբ Լեռնային Ղարաբաղի բռնակցումից հետո ձգտում է զրոյի: Անվտանգության տեսակետից Ադրբեջանն ունի հուսալի դաշնակից ի դեմս Թուրքիայի, որը տեր կկանգնի նրան, այդ թվում՝ ռազմական ճանապարհով: Տնտեսական տեսանկյունից Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը մրցակիցներ են, ոչ թե գործընկերներ: Բաքուն շահագրգռված է ընդլայնել իր նավթի եւ գազի վաճառքը արեւմտյան շուկաներում, ինչպես նաեւ դառնալ Չինաստանից ու Կենտրոնական Ասիայից Եվրոպա ապրանքների արտահանման տարանցիկ կետ: Ուստի Ադրբեջանը շատ ավելի շահագրգռված է զարգացնել հարաբերությունները Արեւմուտքի, քան Ռուսաստանի հետ:

Ռուսաստանում Բաքվի միակ կարեւոր շահագրգռվածությունը, ինչպես նշվում է, ադրբեջանական սփյուռքի բիզնեսն է: Բայց եթե դա դնենք կշեռքի նժարին, ապա ռազմավարական առումով Արեւմուտքի հետ հարաբերություններն ակնհայտորեն կգերակշռեն: Սրանից բխում է մի պարզ եզրակացություն, որը ՌԴ ԱԳՆ-ն չի կարող կամ չի ուզում հասկանալ. Ադրբեջանը Ռուսաստանի դաշնակիցը չէ եւ երբեք չի լինի՝ ինչ համատեղ փաստաթղթեր էլ որ նա Մոսկվայի հետ ստորագրի:

Մյուս կողմից, նկատում է քաղաքագետը, Հայաստանն է միշտ եղել ու կարող է մնալ Անդրկովկասում Ռուսաստանի հուսալի դաշնակիցը, եթե ռուսաստանյան դիվանագիտությունը ձեռնարկի մի շարք վճռական քայլեր, որոնք կխափանեն  տարածաշրջանում ամերիկյան խաղը:

Հրապարակայնորեն հաստատել Հայաստանի ամբողջականության ճանաչումը Հայկական ԽՍՀ սահմաններում, ցուցադրել ԽՍՀՄ Գլխավոր շտաբի վերջին քարտեզը Հայաստանի սահմաններով եւ հայտարարել, որ դրանք պետք է ընկած լինեն սահմանազատման բանակցությունների հիմքում: Հրապարակայնորեն հաստատել Հայաստանի անվտանգության երաշխիքները, ընդգծելով, որ նրա սահմանները Ռուսաստանը կպաշտպանի ռազմական ճանապարհով: Վերականգնել ռուսական զենքի եւ ռազմական տեխնոլոգիաների մատակարարումը Հայաստանին: Ադրբեջանից պահանջել դադարեցնել 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության դրույթները խախտելը, դուրս բերել իր զորքերը Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ զորախմբի վերահսկողության գոտուց, որպեսզի ապահովվի հայ փախստականների իրենց տներ անվտանգ ու արժանապատիվ վերադարձը: Այս եւ իր նշած այլ քայլերը, Միխայիլ Ալեքսանդրովի կարծիքով, գուցե կկարողանային իրապես փոխել նաեւ հասարակական տրամադրությունները Հայաստանում: 

Միայն թե փորձագետը վստահ չէ, որ ՌԴ ԱԳՆ-ն ընդունակ է նման քայլերի: «Քանի դեռ մեզ մոտ արտաքին քաղաքականությունը թելադրում են նավթի ու գազի առեւտրականները, մենք մշտապես պարտվելու ենք»,- եզրափակում է նա:

ԳԵՂԱՄ ՄԿՐՏՉՅԱՆ