Ֆրանսահայ լուսանկարիչ եւ բեմադրիչ Ալեքսիս Բազումյանը ծնվել է 1988-ին, Փարիզում: 2012 թվականին ավարտել է գրաֆիկական դպրոցը: Զբաղվում է սոցիալական լուսանկարչությամբ եւ կինովավերագրությամբՙ կենտրոնանալով հանրության «լուսանցքում» հայտնված համայնքների վրա: Նրա աշխատանքները ցուցադրվել են միջազգային ցուցահանդեսներում (Լոս Անջելես, Բրատիսլավա, Փարիզ, Լիոն, Կուալա Լումպուր, Մելբուռն, Վանկուվեր, Ցյուրիխ), դարձել ֆինալիստ մի քանի մրցումներում («Լագարդեր» հիմնադրամ, «Պարի մատչի» նոր բացահայտվող տաղանդների մրցույթ, «Լայֆ ֆրեյմըր», «Լյուսի» հիմնադրամ, Բրատիսլավայի «Օֆֆ» փառատոն): 2020 թվականին «Սաշա» գրքի համար արժանացել է «Հիփ» մրցանակին: Բազումյանի աշխատանքները հրատարակվել են աշխարհի բազմաթիվ պարբերականներում, այդ թվումՙ «Վաշինգտոն փոսթ», «Գարդիան», «Նեշընըլ ջիոգրաֆի», «Շփիգել», «Վենիթի ֆեըր», «Տելեռամա», «Գրացիա», «Վոգ», «Լիբերասիոն» եւ այլն: 2018-ին Ալեքսին հրատարակել է իր առաջին գիրքը, որ վերաբերում է աֆրոամերիկյան մշակույթի ծննդավայր Նոր Օռլեանի լեգենդար թաղամաս Թրեմեի բնակիչների առօրյա կյանքին: Նույն թվականին նա միջազգային գովազդ է պատրաստել «Ընդդեմ սովի գործողություն» ֆիլմի համար, իսկ նրա առաջին կարճամետրաժ «Անչափահասը» ֆիլմը եզրափակել է ֆրանսիական «Նիկոն» կինոփառատոնը:
– Ալեքսի, 21-րդ դարում լուսանկարում են գրեթե բոլորը, բայց պրոֆեսիոնալ լուսանկարիչ լինելը բոլորովին այլ է…
– Իսկապես, այսօր բոլորը կարող են լուսանկարել, բայց պրոֆեսիոնալ լուսանկարիչ լինելը պահանջում է տարիների աշխատանք, հետազոտություն եւ անդրադարձում: Լուսանկարչությունը պարզապես գեղեցիկ նկարներ ստեղծելը չէ, այլ իմանալՙ ինչպես միավորել պատկերներըՙ մեկ ամբողջություն կազմելու եւ համահունչ պատմություն ստեղծելու համար: Դա հսկայական աշխատանք եւ փորձառություն է պահանջում:
– Լուսանկարո՞ւմ ես բջջային հեռախոսով: Քո կարծիքով, նոր տեխնոլոգիաներով ստեղծված լուսանկարները կարո՞ղ են նույն ազդեցությունն ունենալ, ինչ պրոֆեսիոնալ խցիկով արվածները:
– Իմ բջջային հեռախոսով նկարում եմ միայն կինոնկարի տեղանք որոնելիս, բայց ո՛չ երբեք մասնագիտորեն: Շարժական խցիկը երբեք չի փոխարինի պրոֆեսիոնալին: Մանավանդ որ ես հիմնականում աշխատում եմ ժապավենով, ուստի կարծում եմ, որ բջջային հեռախոսով անհնարին կլինի գտնել այդ տարբերակը:
– Մեկ տարի առաջ դու հրատարակեցիր քո երկրորդ գիրքըՙ «Սաշան», որը պատկերում է հյուսիսային եղջերվապահների առօրյան Յակուտիայում, ռուսական տայգայում: Յակուտիան համարվում է երկրագնդի ամենացուրտ շրջաններից մեկը: Ինչո՞ւ հատկապես ա՛յդ վայրը, եւ ո՞րն էր ամենից հիշարժանը քո այդ փորձառության մեջ:
– Այս նախագիծս ցուցադրեցի Փարիզում, 2020 թվականի փետրվարին: Ընտրեցի այդ վայրը, քանի որ տարիներ շարունակ հետաքրքրվում էի Ռուսաստանով եւ իմացա, որ Յակուտսկում ունեմ հեռավոր ազգականներՙ ծնունդով Գյումրիից: Պարզվեց, որ Յակուտսկում կա ոչ փոքր հայ համայնք: Նրանք աշխատում են այնտեղ մի քանի տարի, բայց մեծ մասը վերադառնում է Հայաստան, քանի որ այնտեղ կյանքը շատ ծանր է: Ամենահիշարժանն այն էր, որ ես ինքս մի քանի շաբաթ յակուտ եղջերվապահի հետ ապրեցի տայգայումՙ աշխարհից լրիվ կտրված: Բայց դա երկար պատմություն է, որը ես զարգացնում եմ իմ ծրագրած գրքում:
– Այո, 2014-ին Յակուտսկի հայերը մինչեւ անգամ բացեցին Սուրբ Կարապետ եկեղեցին, որն աշխարհի ամենահյուսիսային հայկական եկեղեցին է համարվում… Ալեքսի, խոսենք ընտանիքիդ մասին: 2005-ին Փարիզում ինձ համար հաճելի առիթ ստեղծվեց ծանոթանալու պապիկիդՙ հիանալի նկարիչ Ռիշար Ժերանյանի հետ, որը կյանքից հեռացավ 2019-ին, 98 տարեկան հասակում: Ենթադրում եմ, որ նա որոշակի դեր է խաղացել քո զարգացման եւ մասնագիտական գործունեության մեջ:
– Ծնողներսՙ Միշել եւ Բեթի Բազումյանները, ծնվել են Ֆրանսիայում: Ռիշար Ժերանյանը մայրական պապս էր, որին ես շատ էի սիրում, բայց ամենից առաջ խորին հարգանք էի տածում նրա ստեղծագործության եւ գործունեության հանդեպ: Նա ինձ կարգապահություն եւ աշխատասիրություն սովորեցրեց: Ամբողջ կյանքում նա արթնանում էր նույն ժամին, ամեն առավոտ սափրվում էր, նկարում էր ժամերով, ուներ անսասան հետաքրքրություն կյանքի հանդեպ եւ օժտված էր իրական հավասարակշռությամբՙ շնորհիվ իր ընտանիքի: Նա ինձ միշտ ասում էր, որ նկարիչը կարգապահությամբ կարող է իր ուղին հարթել: Այնպես որ, ես փորձում եմ հնարավորինս լավագույն կերպով հետեւել նրա օրինակին: Ավելին, իմ մանկությունից ես շրջապատված եմ եղել նրա գույներով, ճարտարապետություն եւ բնապատկերներ պատկերող նրա գեղանկարներով, եւ համոզված եմ, որ պապիկս ինձ շատ բան է ներշնչել իմ անձնական գործերում, անգամ որպես լուսանկարիչ:
– Այս տարի Ժերանյանի ծննդյան 100-ամյակն է: Այդ առթիվ կկազմակերպե՞ք ցուցահանդես:
– Չենք նախատեսել, քանի որ մենք դեռեւս հարմար տարածք ենք փնտրում նրա նկարները պահելու համար, ինչը շատ աշխատատար է: Բայց եղբորսՙ Ռաֆայելի հետ աշխատում եմ Ժերանյանի պատկերագիրքը կազմելու վրա, եւ երբ այն լույս տեսնի, նաեւ ցուցահանդես կկազմակերպենք:
– Որպես լուսանկարիչ չե՞ս մտածում այցելել պապիդ ծննդավայր Սեբաստիաՙ այժմ Թուրքիայում գտնվող Սիվազ, եւ վավերագրել այն, ինչ կարող է մնացած լինել հայերից:
– Մի քանի տարի է, ինչ ես նման ծրագիր ունեմ: Ուզում էի դա իրականացնել դեռ 2016-ին, բայց չեղարկեցի, քանի որ կարճ ժամանակ անց Թուրքիայում տիրող իրավիճակն ու Էրդողանի քաղաքականությունն ավելի կոշտ դարձան: Ես նախատեսում եմ Արցախի վերաբերյալ իմ նախագիծն ավարտելուց հետո սկսել այդ նախագիծն Արեւմտյան Հայաստանում:
– Անցյալ դեկտեմբերին Արցախի մասին քո նոր վավերագրական ֆիլմը հեռարձակվեց ֆրանսիական «Արտե» հեռուստաընկերությամբ: Ցավոք, որքան բարձր ենք գոռում Արցախի բնակչության ինքնորոշման իրավունքի եւ նրաՙ պատմական Հայաստան լինելու մասին, «քաղաքակիրթ» աշխարհը մնում է անտարբեր եւ հավատարիմ իր երկակի ստանդարտներին. նրա համար սա Կոսովոյի դեպքը չէ … Ինչպիսի՞ն եղավ արձագանքը ֆիլմին եւ պատրաստվո՞ւմ ես արդյոք զարգացնել թեման:
– Իմ ֆիլմը, կարծում եմ, մարդկանց մտածելակերպը մի փոքր առաջ տարավ, բայց, ցավոք, «Արտեն» իմ կինոնկարից հետո ցուցադրեց «Մյուս ցավը» վերնագրով ֆիլմը բաքվեցի լուսանկարչի մասին… Ես շատ տխրեցիՙ տեսնելով, որ չնայած մեր բոլոր տառապանքներին, լրատվամիջոցները ճնշման տակ են եւ, ի վերջո, տեղի են տալիս տեղեկատվության մեջ հավասարաչափության սկզբունքին: Հավատում եմ, որ մենք պետք է շարունակենք պայքարել անդադար: Յուրաքանչյուր գործողություն կարեւոր է: Մի բան հաստատ է, որ հայկական համերաշխությունն ավելի ուժեղ է, քան երբեւէ: Ուրախ էի տեսնել սփյուռքահայերի իրականացրած բոլոր գործողությունները, ցույցերն ու նվիրատվությունները: Մենք բոլորս միասնական ենք, եւ դա է մեզ ուժեղ դարձնում: Ժամանակի հետ, վստահ եմ, մենք կկարողանանք առաջ շարժվել: Ես շարունակելու եմ գեղարվեստական նախագծեր պատրաստել Հայաստանի եւ Արցախի մասինՙ տիրող իրավիճակի վերաբերյալ առավելագույնս տեղեկացնելու եւ մարդկանց զգայուն դարձնելու համար: Ի դեպ, ես մասնակցում եմ Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպանատան կազմակերպած «Ապրողները» խմբային ցուցահանդեսին Երեւանի Գեղագիտության ազգային կենտրոնում. ցուցահանդեսը բացվել է մարտի 23-ին եւ կշարունակվի մինչեւ ապրիլի 18-ը:
– Դու կարծես ոգեշնչումներ ես գտնում հեռավոր վայրերում: Ի՞նչ ընդհանուր բան ես տեսնում աֆրոամերիկացիների, սիբիրցիների եւ հայերի միջեւ:
– Ընդհանուրն այն է, որ ինձ հետաքրքրում են հասարակության «լուսանցքում» գտնվող համայնքներըՙ լինեն Նոր Օռլեանի աֆրո-ամերիկյան բնակիչները թե յակուտ եղջերվապահները, այսօր նաեւՙ Ֆրանսիայի գնչուական համայնքը: Ես խանդավառ եմ այն համայնքների հանդեպ, որոնք պայքարում են իրենց ինքնության համար, եւ դա, անշուշտ, արձագանքում է իմ հայկական արմատներին…
«Ազգ» շաբաթաթերթ
