Վաղվա մտահոգությամբ

Հայաստանի հանքարդյունաբերության ոլորտը՝ որպես արտահանումից ստացվող եկամուտների, օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների եւ քաղաքաբնակ կենտրոններից դուրս համեմատաբար բարձր վարձատրվող աշխատատեղերի ստեղծման աղբյուր, կարեւոր կշիռ ունի ազգային տնտեսության մեջ:

Հայաստանի հանքարդյունաբերության ոլորտը ազգային տնտեսության հիմնաքարերերից է` արդյունաբերության եւ արտահանման մեջ խոշորագույն ավանդ ունեցող ոլորտներից մեկը: Երկիրը հարուստ է հանքանյութերով՝ պղինձ, ոսկի, արծաթ, ցինկ, ինչպես նաեւ արդյունաբերական նշանակության օգտակար հանածոներով: Օգտակար հանածոների պաշարների պետական հաշվեկշռում ներկայում հաշվառված են  հաստատված պաշարներով օգտակար հանածոների շուրջ 871 հանքավայրեր (43 մետաղական, 760 ոչ մետաղական, 44  ստորերկրյա քաղցրահամ եւ 24  հանքային ջրերի), ինչպես նաեւ օգտակար հանածոների 580 հանքերեւակումներ (131 մետաղական եւ 449 ոչ մետաղական), օգտակար հանածոների ավելի քան 130 տեսակներ, որոնցից շուրջ 25-ը՝ մետաղական: Հանքավայրերը հիմնականում կենտրոնացած են Լոռու մարզում՝ Ալավերդու եւ Թեղուտի, Սյունիքի մարզում՝ Կապան-Քաջարանի շրջաններում: Իսկ գործող հանքավայրեր կան գրեթե բոլոր մարզերում:

2018 թվականին Հայաստանի հանքարդյունաբերության ոլորտի (մետաղական եւ ոչ մետաղական)՝ տնտեսության մեջ ընդհանուր մասնաբաժինը կազմել է ՀՆԱ-ի 4,4% (հանքարդյունաբերության ոլորտի մասնաբաժինը՝ 2,9% կամ 166 մլրդ ՀՀ դրամ, հանքարդյունաբերությանը վերաբերող վերամշակման ոլորտի մասնաբաժինը՝ 1,5%): Ընկերությունների հարկային վճարումները կազմել են 259 մլն ԱՄՆ դոլար 2018 թվականին, իսկ հանքարդյունաբերության ոլորտի զբաղվածների թիվը՝ 8561:

Ոլորտի զարգացման հիմնահարցերը մշտապես գտնվում են հետազոտողների եւ ոլորտի շահագրգիռ կողմերի ուշադրության կենտրոնում: Հասարակության լայն շերտերի համար ոլորտի զարգացումը շարունակում է նվազ կարեւորություն ունենալ: Այն մեծապես պայմանավորված է շրջակա միջավայրի պահպանության համապատասխան օրենսդրության մեջ առկա բացթողումներով:

Համեմատած բազմաթիվ այլ ոլորտների՝ հանքարդյունաբերությունը մեր երկրի համար ապահովում է բարձր հարկային եկամուտներ: Կարելի է նկատել, որ Հայաստանում հանքարդյունաբերության ոլորտի հարկային օրենսդրությունը գրեթե չի տարբերվում տնտեսության այլ ճյուղերի օրենսդրությունից, ինչն էլ ոլորտի զարգացման հերթական խոչընդոտներից մեկն է:

Ստեփան  ՊԱՊԻԿՅԱՆ

Ռուսաստանի բնագիտության ակադեմիայի անդամ