Իմաստաբանական բառարան

Ականջախեցի

Լսելուց բացի ականջն ունի նաև բազմաթիվ այլ գործառույթներ: Խոսքս լսողության օրգանի միայն տեսանելի հատվածի, այսինքն՝ ականջախեցու մասին է, որը հաճախ «ծառայում» է նաեւ այլ նպատակների:  

Հայոց պատմության այն փառավոր շրջանում, երբ գրաբառը դեռ չէր խորթացել, եւ  մենք կարողանում էինք տարբերակել «Հայոց» եւ «Հայաստան» բառերի խորքային իմաստները, ականջով հասկացնելու հնարքը չաշխատելու դեպքում ծառաներին ծեծի միջոցով էինք ընկալել տալիս: Մեր նախնիների հին ասույթը դրա մասին է. «Ծառա որ ընդ ունկն ոչ լսե՝ ընդ մկանունս լսել տան նմա» («Ծառան որ ականջով չի լսում՝ մեջքով լսել կտան նրան». այսինքն՝ ծեծելով կստիպեն ծառային կատարել ղազագրով ստանձնած իր պարտավորությունները):

Հայոց պատմության որոշակի ժամանակահատվածում էլ մեր ազգային շահերն ու «կարմիր գծերը» չմոռանալու  համար  ականջներից օղ էինք կախում  (ականջին օղ էինք անում): Այդ սովորույթի բուն իմաստը մոռանալու  պատճառով,  այսօր միայն  որոշ չկողմնորոշված տղաներ, իբրեւ զարդ, ականջից գինդ են կախում (առայժմ միայն մեկ ականջից):

Փոքր տարիքում, միգուցե  հոգուս հետ խաղալու համար, մեծահասակներն ականջների նշանակության մասին խոսելիս,  ինձ համոզում էին, որ եթե ականջներ չլինեին, գլխարկը կիջներ աչքերի վրա ու մենք ոչինչ չէինք տեսնի: Այսօր սահմանամերձ գյուղերում անվտանգության զգացումը հաղթահարելու համար մեծ ծախսերի հետ կապված ծառ տնկելու ավանդույթի  փոխարեն կարելի է լայն գլխարկ դնել:  

Ժամանակին  «ականջ կտրել» արտահայտությունն այլաբանորեն միայն «ամուսնանալ»  իմաստով  էր օգտագործվում: Այսօր ոմանց  շուրթերից հնչող նույն արտահայտությունը բառացի է ընկալվում: Հիշենք ՀՀ Ազգային ժողովի մարդու իրավունքների պաշտպանության եւ հանրային հարցերի մշտական հանձաժողովի նիստում ՔՊ-ական  պատգամավոր Արթուր Հովհաննիսյանի՝  «լեզու եւ ականջ կտրելու» քրեական հանցակազմ չպարունակող սպառնալիքը:

Ականջներն ունեն նաեւ մի զարմանալի հատկանիշ. որքան էլ, որ փորձես ինքնությունդ թաքցնես, անցածդ ճանապարհը  կոծկես,  միեւնույն է՝ նախկիններից ինչ-որ մեկի ականջները երեւալու են քո ետեւից:

ԳՐԻԳՈՐ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ