«Փաստ» օրաթերթը գրում է. «44-օրյա պատերազմի առաջին իսկ օրերից տարբեր հայտնի ռազմական փորձագետներ և վերլուծաբաններ (ռուս, ուկրաինացի և այլ ազգությունների) հաստատապես նշում էին, որ պատերազմը կարող է տևել առավելագույնը 20-30 օր, քանի որ ո՛չ Հայաստանի, ո՛չ էլ Ադրբեջանի ռազմական, տնտեսական, մարդկային և այլ ռեսուրսները չեն կարող բավականացնել ավելի երկարատև պատերազմ վարելու համար: Սովորաբար նման մասնագետներն իրենց կանխատեսումներում չեն սխալվում, մանավանդ հաշվի առնելով նաև այն, որ այդ հարցում բոլորն էին համակարծիք:
Բայց պատերազմը շարունակվում էր ու ձգձգվում: Մի՞թե նրանք սխալվում էին: Իրականում, ամենայն հավանականությամբ, ո՛չ: Եթե փորձենք վերհիշել այդ պատերազմի դաժան օրերը, ապա կարող ենք արձանագրել, որ պատերազմի կեսերից սկսած՝ այլևս չեն եղել խոշոր միավորումների մոտորացված հարձակումներ և հակահարձակումներ, Ադրբեջանը սկսել էր խորանալ Արցախի տարածք մանր դիվերսիոն խմբերով, իսկ հակահարձակումներ, չգիտես ինչու, չկային: Պատերազմի վերջին տասնօրյակում անգամ իջել էր ադրբեջանական ԱԹՍ-ների ակտիվությունը, որը որոշները փորձում էին բացատրել հայկական ՌԷՊ և ՀՕՊ համակարգերի հակազդմամբ, որոշները՝ վատ եղանակային պայմաններով: Իհարկե, չի կարելի բացառել այդ ամենը, բայց իրականում ամենահավանականն այն է, որ արդեն իսկ եղել է նման զենքի, ինչպես նաև ընդհանուր սպառազինության և մարդկային ռեսուրսների պակաս:
Այո՛, փորձագետները չեն սխալվել, ամեն ինչ ճիշտ էր: Ուղղակի եղել է անկանխատեսելի մի քանի գործոն: Առաջին հերթին փորձագետները անգամ երազում չէին կարող կանխատեսել, որ Հայաստանի ղեկավարությունը, ի դեմս Նիկոլ Փաշինյանի, հանձնում է Արցախը՝ հետագայում ճանապարհային շրջափակումը վերացնելու համար, որը ներկայիս վարչապետի հոգևոր ուսուցչի՝ Հայաստանի առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի սևեռուն գաղափարն էր, ինչի սնանկ լինելը ժամանակին հաստատել էր Հայաստանի երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը իր կառավարման տարիների տնտեսական զարգացմամբ (պատճառահետևանքային կապ. ներկայումս իշխանությունների կողմից ամենաքննադատվողը և «դատվողը» հենց Քոչարյանն է): Երկրորդ՝ անկանխատեսելի էր, որ ինքնիշխան Ադրբեջանի Հանրապետությունը պատերազմի վարման ղեկավարությունը կհանձներ երրորդ երկրին՝ Թուրքիային:
Հավանաբար բոլորն են հիշում, թե ինչպես հենց պատերազմի սկզբից մի քանի օր անց անհետացավ Ադրբեջանի գլխավոր շտաբի պետը և հայտնվեց միայն պատերազմից հետո: Իրականում, հավանաբար, նա երկրի ղեկավարությանը հայտնել էր իր կարծիքը արձանագրվող զոհերի և վարվող պատերազմի նպատակահարմարության մասին (եթե Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի 5 տարվա ընթացքում Ադրբեջանը տվել է մոտ 20000 զոհ, ապա 44-օրյա պատերազմի ժամանակ այդ թիվը մոտ 15000 է, որի հիմնական մասը եղել է հենց պատերազմի առաջին օրերին՝ պաշտպանական գիծը ճեղքելիս): Արդյունքում Ալիևը բանակի կառավարումը ամբողջությամբ հանձնել էր թուրք գեներալներին, որոնց համար ադրբեջանցի «շեհիդները» եղել են «թնդանոթի միս», իսկ պատերազմը՝ ընդամենը փորձառության ձեռքբերում:
Ցավոք, նրանք արդյունքում հաջողել են: Այդ իսկ պատճառով Ադրբեջանը ներկայումս էլ թաքցնում է իր զոհերի իրական թիվը, իսկ պատերազմի գլխավոր «Ալեքսանդր Մակեդոնացի» ներկայացնում է հենց իրեն՝ մինիսուլթանին, որը, ենթադրաբար, կրծքով է փակել հայկական կրակակետերը, այն էլ՝ մի քանի անգամ: Հենց այդ պատճառով է, որ Նիկոլ Փաշինյանը, անտեսելով այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում ներկայումս սահմաններին, շարունակում է վնասված վինիլային սկավառակի պես անընդհատ կրկնել երգի նույն հատվածը՝ բացե՛նք սահմանները:
Այն զգացողությունն է, որ սահմանների բացումը այն անմահության դեղահաբն է, որն ինչպես բարգավաճում, լուսավորում, հզորություն և պատիվ կբերի Հայաստանին, այնպես էլ կստեղծի հայկական մինիթագավորություն՝ ի հակակշիռ Ադրբեջանի մինիսուլթանության: Իսկ պատերազմի արդյունքի վրա ազդած գործոնները հիմա էլ գործում են՝ Ադրբեջանի բանակի «ստվերային ղեկավարները» թուրք գեներալներն են, իսկ Հայաստանի ղեկավարությունը հանձնում է հայկական հողերը: Արդյո՞ք ունակ ենք մենք չեզոքացնել այս գործոններից մեկը, որը, ցավոք, ժամանակին չարեցինք: Իհարկե՛: Հարցը միայն այն է, թե ինչպես և ումով…»։
Հոդվածն ամբողջությամբ կարող եք կարդալ «Փաստ» թերթի՝ 23․09.21թ համարում։
Աղբյուր` Փաստինֆո
