Սուքիաս Թորոսյանին` Տոտոյին շատերն են ճանաչում: Ոմանք` որպես երգիծանկարչի, ուրիշները նրա հետ ծանոթացան հայոց գրատպության 500-ամյակի առիթով Նկարչի տան` հայոց այբուբենի տառերը գեղանկարչությամբ շնչավորած հրաշալի նկարների ցուցահանդեսով: Ուրիշները ներկա են եղել նրա բեմադրած օպերային ներկայացումներին: Մի արվեստագետ, որը թվում է` միավորում է իրար այնքան հակընդդեմ ռեժիսորին, գեղանկարչին, երգիծանկարչին, եւ ինչու չէ` իսկապես հումորով մարդուն: Նրա հետ զրույցը միշտ էլ անսպասելի շրջադարձեր է ունենում, սովորաբար զրույցից հետո միշտ մտածում ես, որ նա ասում էր մակերեսին, լեզվի վրա եղածը, իսկ խորքում եղածն իրեն է պահում: Երգիծանկարիչների ընկերակցության նախագահի, նկարչի եւ ռեժիսորի հետ այս մի զրույցից որոշ պատառիկներ ընթերցողին ներկայացնելով` հուսով ենք ոչ թե հետաքրքրություն ստեղծել արվեստագետի անձի հանդեպ, այլ, ընդհակառակը, նրա ներսում եղած հետաքրքրականը փոխացել եւ մտորել նրա մատնանշած պրոբլեմների շուրջը:
– Ներքաղաքական լրագրությանը զուգահեռ` քաղաքական երգիծանկարչությունը թվում է ինքնուրույն մի բան, համենայն դեպս` «Ազգ»-ում. որպես քաղաքական երգիծանկարի հեղինակ ի՞նչ ես մտածում քաղաքականության մասին:
– Ինձ համար քաղաքականության մեջ ոչ մի նոր բան չկա` ամեն ինչ արդեն ասվել է վերջին քսան տարում, ամեն ինչի մասին գրվել է: Բայց մենք հետեւողական չենք. մի բանն ասվում ու մնում է օդում` չենք խորանում, չենք հասնում հարցի լուծմանը: Որ շատ է ասվում նույն բանը` կապած շան հաչոցին է նմանվում: Եթե ուսումնասիրենք` ի՞նչ է գրվել մի քսան տարի առաջ, դրանք ի հայտ բերենք, դա բավական է պատկերացնելու համար մեր ապագան… Քաղաքական երգիծանկարիչներից էսօր երկու-երեքն են մնացել ընդամենը, նրանք էլ նույնը կասեն:
– Մի վեց-յոթին միայն ես եմ ճանաչում, ուզում ես կռվեն հե՞տդ…
– Չէ, ես անգամ գումար էի ստանում մի թերթից, որ չնկարեմ, իսկ ավելի շուտ` նկարում էի, չէին դնում թերթում: Ինձ թվում է` ավելի լավ է գումար չստանամ… Իսկ շատ-շատ երգիծանկարիչներ հիասթափվեցին-հեռացան մամուլից, որովհետեւ մարդիկ նեղանում են երգիծանքից: Երգիծանկարի դեպքում հերքում չկա, չէ՞, օրենքներով, շատ-շատ պատասխան պետք է գրես երգիծանկարով: Ուրեմն ինչ, հերքում պահանջողը պիտի ուզի, որ նկարածիդ հակառակը նկարե՞ս` ավելի ծիծաղելի կստացվի…
– Վիրավորանքի եւ զրպարտության մասին օրենքի կետը ձեզ վրա էլ է տարածվում…
– Տարածվում է` եթե նկարելով ես արել, պետք է նկարելով էլ ներողություն խնդրես: Մի անգամ եղել է` այդ ժամանակ «Առավոտ» թերթում էի աշխատում: Դատարանի հետ կապված նյութ էի արել, դատավորը շատ էր նեղացել, ասել էր` դատի կտա ինձ էլ, թերթին էլ, ու պետք է հերքվի: Ես հակառակ իմաստով նկարեցի` էս անգամ ավելի էր նեղացել…Բայց … էլ չդիմեց հերքման պահանջով, հասկանալով, որ խորանալ չի կարելի…
Բայց հետո այդ երգիծանկարն ուղարկեցի Բելգիայի մի ցուցահանդեսի եւ առաջին մրցանակ ստացա` ինքնուրույն կյանք էր ստացել նկարը դատական համակարգի մասին թեմայով: Սա է ամենակարեւորը` որ երգիծանկարն անկախ օրվա թեման լինելուց` հետագա կյանք ունենա: Դա ոչ միայն երգիծանկարին է վերաբերում, այլեւ հավասարապես նաեւ լրագրությանը:
– Քո երգիծանկարչությունն, այդպիսով, լրագրության մաս ես համարում փաստորեն…
– Ինչ-որ մի տեղ համարում եմ, որովհետեւ երգիծանկար որ ասում են, հո չի նշանակում, թե միայն պետք է նայես ու ծիծաղես: Կարող է զուտ գրաֆիկական լուծում լինի` եթե նյութի մեջ պետք է իմաստ լինի, նկարածիդ մեջ էլ պետք է իմաստ լինի:
– Քո կարծիքով` ինչ որ անում ես` բարությա՞մբ ես անում:
– Նայած ինչ աստիճանի զայրացած կլինեմ նյութի վերաբերյալ: Եթե ես մտածեմ, որ պետք է ոչնչացնեմ, այսինքն` ոչնչացնել էն իմաստով, որ պետք է կոնկրետ էդ արատը ոչնչացնել, արմատախիլ անել, կարող է եւ ծայրահեղացված դրսեւորում լինի իմ նկարում, կամ հակառակը, եթե տեսնում ես ուղղվող, շտկվող բան է` շատ բարի ես լինում: Սա երգիծանք է: Ընդհանրապես` աշխատում եմ շատ քիչ սարկազմ մտցնել, միշտ թողնում եմ երկրորդ, մտածելու տեղ տվող շերտը: Եթե շատ ճակատային ես տալիս` կանաչը` կանաչ, սեւը` սեւ, հիմարը` հիմար, անհետաքրքիր է, որովհետեւ մի փոքր պետք է տեղ թողնես մտածելու-համեմատելու, խորհելու: Ես բազմակետ եմ դնում փաստորեն նկարների վրա, որովհետեւ վերջակետով հարց չի լուծվի: Երեւի դրա համար իմ նույն նկարի վերաբերյալ եթե հարյուր հոգու հարցնեք, հարյուրն էլ տարբեր ձեւով կմեկնաբանեն: Ինձ թվում է` դա առավելություն է:
– Ամեն օր կարելի է լսել, որ թերթը մեռնում է, ինտերնետի դար է, եւ այլն, իսկ երգիծանկա՞րը, որը նույնպես ավելի տպագիր մամուլի հետ է կապվում: Չնայած կան կայքեր, որ լավագույնս օգտվում են ժանրից, բայց թղթի, մատիտի, գրիչի խնդիրը կարծես վերանում է այս դեպքում…
– Տեխնոլոգիաներն էսօր թույլ են տալիս հեշտ միջոցներով ստանալ արդյունքներ: Երբ հեշտ ես ստանում, շատ երկար չես մտածում, այստեղից այնտեղից կպցնում ես իրար` նյութ լինի, թե երգիծանկար: Արագություն, այո, լինում է, բայց կորցնում ես շատ կարեւոր բաներ, եւ ասելիքդ մինչեւ վերջ չես կարողանում ասել: Շատ հպանցիկ, թեթեւ, կեսակնարկային` էս տեսակ մի բան ես ստանում: Սինթեզատորը կարելի է սեղմել եւ ստանալ երաժշտություն, բայց դա քոնը չի լինի մի տեսակ: Փորձել եմ` չի գոհացրել, դաստիարակվել եմ թղթի հետ շփման եւ փոխհարաբերության հենքով, թեեւ առաջիններից մեկն եմ Հայաստանում համակարգիչ գնել 1991 թվականին դեռ, բայց թղթի հետ կենդանի շփման արդյունքում ծնված գործը մի ուրիշ բան է: Երգեհոնը մեծ գործիք է, ոնց էլ նվագես` երաժշտություն կգա, բայց երգեհոնով Բախ լսելն է, չէ՞, երանությունը: Այնպես որ` համակարգչային նկարչությունը համարում եմ երեխայական զվարճանքի պես մի բան, կգա մի պահ` կհագենան, կհասկանան, որ դա «շարիկ գլորելու» պես մի բան է, ժամանակը մեռցնող, բան չասող, մի քիչ դմբոյացնող: Էն է` կայքերից արդեն հիասթափվում են, ֆեյսբուքյան ընկեր-ընկերուհիներն իրարից նեղանում են, գաղտնիքներն ի հայտ են գալիս: Այնպիսի զգացողություն է` կարծես ամեն ինչն է դեկորատիվ բնույթ ստանում` ուտելիք, հագնելիք, գիտություն: Էդ շրջանն էլ կանցնենք, ու ինձ թվում է, որ նորից կգա հոգեւորի սովն ու ծարավն զգալու ժամանակը, ու անկախ մեզանից` ենթագիտակցությունը կթելադրի, որ մենք անդրադառնանք հոգեւորին: Ես գերադասում եմ հոգեւոր ասելիքը, այդ տեսակ արվեստի զինվորն եմ: Չի գնահատվում, քիչ ենք փող աշխատում, ինձ թվում է` դա երկրորդական խնդիր է, որովհետեւ քիչ մարդկանց վրա է պահվում հոգեւորը` երաժշտությունը, նկարչությունը, գիրքը, գրականությունը, գիտությունը:
– Տարիներ շարունակ նույն ձեւի մեջ նկարելը (երգիծանկարը նկատի ունեմ) չի՞ սպառում քո ներսի կերպարները, չե՞ս հոգնում:
– Ես անբուժելի լավատես եմ. ամեն բանին ոչ թե վատ հայացքով, վայ-վույով եմ նայում, այլ… Բժիշկը որ մարդուն նայում է` ավելի շատ նրա հիվանդություններն է տեսնում, չէ՞, մոդելյորը հագուկապին է նայում, վարսավիրը` մազերին, ես էլ մարդու ծիծաղելի կողմերն եմ նկատում` արհեստ է: Մի խոսքովՙ օրվա մեջ 10 երգիծանկար կարող եմ անել, ու դրանից հետո գուցե մի քիչ հոգնեմ: Կերակուրի նման բան է:
– Անցնե՞նք մյուս ոլորտներին…
– Ոզնիների թատրոնի հիմնադիրը ես եմ եղել` Վարդան Պետրոսյան, Վահրամ Սահակյան` էդ խմբի,1983-ին ավարտեցինք գեղարվեստաթատերական ինստիտուտը: Երրորդ կուրսից նկարիչներից բաղկացած մի փոքր թատրոն ունեի, եւ մի քանի դերասան` Մազմանյանը, Քրիստ Մանարյանը մեզ մոտ են եղել: Բեմադրություններ էի անում, մեզ նույնիսկ առաջարկեցին տեղափոխվել ռեժիսորական բաժինը: Արդյունաբերական գրաֆիկայի բաժինն եմ ավարտել:
Լենինգրադում, Ռեպինի անվան ակադեմիայում էի սովորում մեծ սիրով եւ մեծ հույսերով, որ պետք է աշխարհը գրավեմ, բայց սյուրռեալիզմի համար ինձ հանեցին այնտեղից: Դեռ լավ է` քաղաքական հոդվածներ վրաս չգրեցին` տասնութ տարեկան չկայի, բոլոր գնահատականներս «հինգ» էին, կոմպոզիցիայից ընդհանրպես գնահատական չկար դրած, «հինգը» քիչ էին համարում…
– Տարիների ընթացքում ո՞վ է հաղթել` դերասանը, ռեժիսորը, նկարիչը:
– Լեոնարդո դա Վինչին եւ քանդակագործ էր, եւ ճարտարապետ էր, եւ բժիշկ էր: Երբ հարցերին մոտենում ես համալիր լուծում տալու տեսակետով, տեսնում ես, որ միայն կտավը, նկարը չի բավարարում, պետք է արտահայտելու նաեւ ուրիշ ձեւեր գտնես: Երգիծանկարին զուգահեռ գեղանկարիչ միշտ եղել եմ: Այսօր գեղանկարիչներն ավելի շատ են երգիծական նկարչություն անում. դե ասա` եթե դեֆորմացված դեմքեր են անում, իբր կրեատիվը հիմիկվա, մենք էլ աշխատում ենք նորմալ նկարել, սա կատակ չէ՞: Երբեմն մեր նկարիչների գործերը նայում ու չես հասկանում` որտե՞ղ է վերջանում երգիծանքը, որտեղ սկսում գեղանկարը կամ գրաֆիկան: Մի հատ մեծ կոկտեյլ են սարքել-ասում են` սա արվեստ է: Ճանապարհներից մեկն է, որ կարող է մի նոր արդյունք տալ գուցե, աշխարհն է դրան գնում: Առաջին անգամ բեմում որ նկարում էի ներկայացման մեջ` զարմացրել էի: Հիմա դա աշխարհում անում են: Բայց երբ դա արհեստ է դառնում` ներկայացումը կարող են փակել արդեն:
– Ինչ-որ դառնություն նկատեցի:
– Հա, իմ ճշմարտությունը, բարությունը, լավատեսությունը մեկ-մեկ խանգարում են ինձ: Էդ տեսակ մարդիկ կան, էլի, էն որ ասում են` լեզուն (իմ դեպքում` գրիչը) չի կարողանում պահի: Այ, եթե ես հանդուրժողական լինեմ, մի բան տեսա` լեզուս ու գրիչս ինձ պահեմ ու չնկատելու տամ` գործերս լավ կլինեին:
– Գործերդ լավ չե՞ն:
– Շատ լավ են` իմ ձեւի մեջ:
Շատը գիտե՞ս որն է` որ չեն եկել ու դիտել իմ ներկայացումը, բայց գովել են մամուլում: Սա ինձ համար վատ է: Ավելի լավ է` գան-վատը գրեն, բայց չնայելով չգրեն:
Դե` ես ծնվել եմ օպերայում, երկուսուկես տարեկանից հայրս տարավ` «Մադամ Բատերֆլայ» ներկայացման մեջ խաղացի, այն ժամանակ աշխարհահռչակ երգչուհի Բիեշուն էր եկել.. եւ լացացրեցի բոլորին, ինչպես ասում են` բոլորը հուզված էին, լացում էին, ասում էին` էս երեխեն ծնվել է բեմի համար, ու մնացի այնտեղ մինչեւ հիմա: «Ռաբիս» ասված երաժշտությունը չեմ կարողանում լսել, որովհետեւ փոքր ժամանակից օպերային երաժշտություն եմ լսել: Երբ օպերային երաժշտություն եմ լսում` կարող է հուզվեմ եւ լաց լինեմ:
Տատիս քույրերը եղել են Ֆելեկյան քույրերը, որոնք Ստամբուլում շատ հայտնի դերասանուհիներ էին` Տոտո Քարաջա բեմական անունով. նրանցից մեկը երգիծանքի մեծ դերասանուհի էր, որի մահվան օրը նույնիսկ կառավարությունը սգո օր հայտարարեց: Գենետիկ խառնվածք գոյություն ունի:
– Հա, դերասանը մեջդ նստած է` առօրյա կյանքում անընդհատ մենք տեսնում ենք…
– Ես հինգ օպերային ներկայացում եմ իրականացրել: Ուսանողական տարիներից սկսած` մեկն արել եմ, հետո «Գավիթ» թատրոն եմ ունեցել, «Ազգ»-ին կից է եղել, ուղիղ մեկ տարի խաղացել ենք: Վերջին տասն տարվա ընթացքում հինգ ներկայացում եմ բեմադրել. «Մադամ Բատերֆլայ» կամ Պուչինի` «Չիո չիո սան». համ ռեժիսորն էի, համ զգեստների նկարիչը, այսինքն` բեմադրիչն ու նկարիչ-բեմադրիչը, կոնցեպտուալ ամեն ինչ իմն էր:
Նորարություն էր, որովհետեւ փոքր բեմում` երկու մետրը երկու մետրի վրա բեմադրելը ֆիլհարմոնիկ սրահում դժվար է, բայց դա լիարժեք ներկայացում էր: Առաջինն այնտեղ երգել է Իրինա Զաքյանը, չտեսնված անցավ. երկրորդը` Լեոնկավալոյի «Պայացներ» օպերան էր` Հայաստանի պետական ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ Արամ Խաչատրյան սրահում, ֆիլհարմոնիկի ավելի ընդլայնված կազմով: Հետո Վերդի, «Ռիգոլետտո» բեմադրեցի արդեն օպերային թատրոնում, նույն տարին. երեք ամսվա մեջ ես երկու ներկայացում դրեցի: Եվ քանի որ Հայաստանում հաջողությունները չեն ներվում, իմ հաջողությունը նույնպես չներվեց, ու միանգամից փակվեց խոսակցությունը ներկայացումների շարունակման վերաբերյալ: Մեկ տարվա ընթացքում երեք ներկայացում ես տալիս այն դեպքում, երբ օպերային թատրոնը վեց տարվա մեջ մի ներկայացում չի տվել:
Գործ անելը քիչ է: Դու պետք է հասկանաս, որ գործ ունես պետական հսկա ապարատի հետ, կա նախարարություն, կա տնօրենություն, մի ապարատ, որի ամբիցիաները կարծես մի փոքր դու ոտնահարում ես: (Քանի որ) ավելի լավ, արագ եւ էժան ես անում…
Երբ իմանում են` ինչ գներով եմ արել, ծիծաղում են:
Չայկովսկու «Շչելկունչիկը» արեցի, որը նկարչությամբ է ուղեկցվում. երաժշտություն, խոսք, որը պատմում էր երեխաներին հեքիաթի մասին, եւ պատկերացրեք` ամբողջ էկրանով մեկ Սուքիասի նկարչությունն էր ցուցադրվում, կենդանի նկարչություն, ոչ թե տեսագրված: Ամեն նոր տարվա շեմին երկու-երեք ներկայացում անում ենք: ՀՀԿ-ն երկու տարի պատվիրում է մեկ ներկայացում, որ իրենք գան-նայեն, իրենց կանայք գան, իրենց երեխաները գան: Այսինքն` ամեն ինչ կորած չի, պարտադիր չէ, որ իրենք գան` առաջին դեմքերը, եթե իրենց երեխաները, կանայք գալիս են` նշանակում է ինչ -որ բան չի մեռնում:
– Ի՞նչն է խնդիրն ուրեմն:
– Մտքիս մեջ բոլոր ներկայացումները բեմադրել եմ, իրե՛նք խնդիր ունեն, իրե՛նք չեն տեսել իմ ներկայացումները: Պետք է գումար տրամադրեն, որ անեմ: Նախարար Հասմիկ Պողոսյանի մոտ էի, շատ լավ ընդունեց` էս տարի Վերդիի «Ռիգոլետտո» օպերան եմ անում , Վերդիի երկուհարյուրամյակն է, նոր ընթերցում է, նոր մեկնաբանություն է, եռաչափ` 3D գրաֆիկայի էլեմենտներ եմ օգտագործում: Այսինքն` նոր տեխնոլոգիաները մտցնում եմ դասական երաժշտության կոնցեպցիայի մեջ, եւ շատ հետաքրքրական է ստացվում: Գտնում եմ, որ որոշ օպերային ներկայացումներ կան, որոնցում կարելի է էքսպերիմենտներ անել, ժամանակակից սարքել, որովհետեւ նրանք ստեղծված են համամարդկային թեմաներով եւ այսօրվա հետ էլ համահունչ են: Բայց կան օպերաներ, որոնց հետ այդպես վարվել չի կարելի: «Ռիգոլետտոյի» հետ կապված հասել ենք նրան, որ գումարը պետք է գտնենք, նախապատրաստական բոլոր աշխատանքներն արել ենք, ընդամենը հիսուն հազար դոլարին համարժեք գումար է մեզ պետք: Յուրաքանչյուր օպերային ներկայացման ծախս սկսում է հարյուր հազարից: Եվ միլիոնների է հասնում: Երգելու է Հովհաննես Այվազյանը (հիմա Մարինյան թատրոնի գլխավոր դերակատարներից է, միեւնույն ժամանակ Կանադայում է երգում, իսկ ժամանակին ես եմ նրան տարել երգելու), որ բավականին ուրախացնող հաջողություններ ունի:
Հոկտեմբերի վերջին-նոյեմբերի սկզբին պատրաստ պետք է լինի:
Շատ մեծ դեր կատարեց Հայաստանի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի գլխավոր դիրիժոր եւ գեղարվեստական ղեկավար Էդվարդ Թոփչյանը: Հայաստանում երաժշտական արվեստը կա, գոյություն ունի` կարող եմ համարձակ ասել, եւ, ընդհանրապես` մենք ունենք հրաշալի երգիչներ, հրաշալի նկարիչներ, հրաշալի նվագավարներ, երգչախմբեր, պարարվեստի ներկայացուցիչներ, բայց չունենք թատրոն` օպերա, իսկ սա մառազմ է: Ունես լավ երգիչ, բայց չունես թիմ, մեզ մոտ որեւէ բան համակարգված չի, բավականին երկար ժամանակ օպերայում որեւէ ներկայացում չի գնացել-բեմադրվել: Մի «Սայաթ Նովա» գնաց նախանցած տարի, երեք տարի չարչարվելուց հետո: Այսօր ունենք «Սպարտակը» բեմադրված` շատ թանկ ներկայացում, եւ «Աիդան»: Ես չեմ քննարկում մեծ ծախսերով ներկայացումները, որ էս փոքր երկիրը հինգ-տասը տարին մեկ կարող է իրեն թույլ տալ: Արտերկրում շատ ֆիրմաներ կերազեին լինել օպերային թատրոնի հովանավորներ, դա հեղինակավոր, բարձր բան է համարվում:
– Մտայնությունը հիվա՞նդ է մեզ մոտ: Մի երգիչ են կանչում, ֆոնոգրամայի տակ երգում է, հինգ հազար դոլար փող են տալիս…
– Իմ ներկայացումը հինգ հազար դոլարով եմ արել:
Ինչը կփոխի՞ մտայնությունը: Օպերային արվեստի համար պետք է ունենաս մի հասարակություն, որի էլիտմասը կձգտի գնալ այնտեղ, ուրեմն եւ` հովանավորել: Այն մշակույթի մի սինթեզ է, որտեղ գումարվում են բոլոր արվեստները, ժողովրդի նկարագիրը այնտեղ երեւում է:
– Խնդիր դնողները չկա՞ն:
– Դնողները կան, մենք մեր ռեսուրսները չգիտենք, բացի դրանից` հասարակության, նրա էլիտմասի նախասիրության խնդիր է: Ամեն ինչ հո նախագահը չպե՞տք է անի, ինչ-որ բան, հայեցակարգ պետք է պատրաստվի-տարվի, ասվի, գրվի:
– Հանդիսատես կա՞: Վճարունակ:
– Երեք-չորս հազար հոգի էսօր օպերայի սիրահարներ կան Հայաստանում: Օպերայի տոմսի գինը հազար դրամից մինչեւ հինգհազար դրամ է:Հիսունհազար դրամով ես գնացել եմ Իգլեսիասի համերգին, հասկանալի է, բիզնես է, բայց բաներ կան, որոնք բիզնես չպետք է լինեն: Որեւէ օպերային թատրոն ինքը դոտացիոն է:
Խնդիր պետք է դրվի: Ասենք` Սաակաշվիլին մի քանի օրենքներ ընդունեց. եթե երաժշտական դպրոց ես ավարտել` աշխատավարձդ բարձր է. մի քանի խնդիր միագամից լուծեց այդպիսով` նախ երաժշտական դպրոցների պահանջարկը մեծացավ, բացի այդ` ոլորտը հովանավորվում է, նրանք տասնյակ ներկայացումներ են դրել:
Մեր օլիգարխների հետ, հարուստների հետ հանդիպել եմ: Բայց երբ նրանց հետ երգիծանկարչութունից ես խոսում` ասում են` «էդ որն ա` էն մուլտիկնե՞րը»: Բայց կան մեծահարուստներ, որ այնուանենայնիվ օպերա են գալիս լսելու եւ տեսնելու: Եթե իմանա հաստատ, որ նախագահականից մարդ է լինելու, հաստատ կգա: Հովիկ Աբրահամյանին եմ տեսել «Շչելկունչիկի» ժամանակ, գիտեմ, որ տիկին Ռիտա Սարգսյանն է հաճախ գալիս եւ սիրում է, օրինակ` «Մադամ Բատերֆլային» ինքն եկել էր եւ շատ հավանեց: Վարչապետն էլ էր եկել, չնայած կարծիք կա, որ ավելի ջազ է սիրում, կարծում եմ` լավ ներկայացմանը գալիս են: Կարդում են` Սուքիաս Թորոսյան` գալիս են (Վերջինը կատակով է ասում- Մ.Խ.):
Մշակույթի շատ ոլորտներում եմ զբաղված, հիմա դաս եմ տալիս ճարտարապետական համալսարանում` երգիծանք:
– Բայց կարծես վերջին շրջանում գեղանկարչությունը հատուկ տեղ է գրավում քո կյանքում:
– Ամեն տարի ցուցահանդես եմ անում` անցած տարի Հայոց այբուբենի տառերի շարքն էր, դրանից առաջ Թեքեյան կենտրոնում հոգեւոր թեմաներով ցուցահանդես ունեցա, այս տարի թեման Երեւանն է լինելու, ժամանակակից Երեւանը, ոչ թե հինը:Հինը քանդվել է, ուրախ հայացքով պետք է նայել նորին: Նոր Երեւանը երիտասարդությամբ լեցուն, ուրախացող, անվերջ հեռախոսող, խոսող քաղաք է, Հյուսիսային պողոտան, օպերան, Կարապի լիճը: Քսանհինգ նկար կա արդեն մոտավորապես, ոճը ռեալիստական է` մի փոքր իմպրեսիոնիստական շնչով, մի քիչ էտյուդային տարբերակով: Այդ նկարներում միայն լավատեսություն է դրված: Տարվա տարբեր եղանակներն արտացոլված են, մի ձմեռային այգու նկար ունեմ` կարող է որեւէ քաղաքի այգի լինի, բայց ով տեսնում է, ասում է` ոնց որ երեւանյան ձմեռ լինի: Մի խոսքով` կգաք, Երեւանը կտեսնեք: Հյուսիսային պողոտան երբ մարդկանցից դատարկ է լինում` ճնշող է, բայց մարդկանցով շատ սիրուն է, դեմքերով եւ ուրախությամբ, սիրուն աղջիկներով. մենք ենք սարքում Հյուիսիսային պողոտան պողոտա: Հրապարակն էլ իր տաք ու ջերմ կողմերն ունի, հատկապես` երբ ֆանտաններն են երգում: Գիտեմ` քաղաքի ո՞ր մասում ովքեր են շրջում, որտեղ են ինտելեկտուալները, որտեղ` համեմատաբար վերջերս երեւանցի դարձածները:
Մեզ ստիպեցին, որ գեղանկարչությունը թախիծով ու մռայլությամբ լցնենք, նայում ես` դեպրեսիայի մեջ ես ընկնում, ես լավատեսական եւ ուրախ Երեւան եմ ներկայացնելու:
