«Գտած եմ քերթողի ճաշակս և մտքի պահանջներս գոհացնող առավելություններ անոր մեջ»

​ ​ ​ Ո՞վ էր Արաքսին, այդ համարձակ աղջիկը, որ իր ողջ կամքը հավաքեց և չհրաժարվեց​ իր Վարուժանից. « Ոչ ոք կրնա բաժնել զիս իմ սիրած ու պաշտած Վարուժանեն»:​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ Արաքսին մեծահարուստ Միրճան Թաշճյանի դուստրն էր, լավ կրթություն էր ստացել, ընթերցասեր էր ու զարգացած: 

Սա աղջկա միայն արտաքին փայլն է, իսկ ներքուստ ինչպիսի՞ն էր Արաքսին, հոգեկան ի՞նչ կապով էր կապված Վարուժանին: Արաքսին նշանված էր մի երիտասարդի հետ, ում ոչ թե իր սիրտն էր ընտրել, այլ իր ծնողները, իսկ Վարուժանը արդեն սիրել էր և հասցրել էր դավաճանության և​ հիսաթափության դառնագին ցավը ապրել և ապրել այնպես խորը, որ իր այդ ապրումներին նվիրեց «Տրտունջք» բանաստեղծությունը.
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ «… Կը մընա Վիշտս աննըվաճ, Հուսահատությունըս անմահ…​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ … Բերնիս վըրա համբույրն իր ուրի՛շ համբույր մ’համբուրեց.​ ​ ​ ​ ​ ​ ​
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ Սիրտը սըրտիս վրա ուրիշ սըրտի մ’համար բաբախեց:​ ​ ​ ​ ​ ​
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ Եվ, ո՜վ սարսափ, երբ եկավ բազուկներուս հանձնըվիլ`​ ​ ​ ​ ​
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ Իր մարմինեն ես օտար անկողինի մ’հոտ առի»:​

Հեղինակի այլ հոդվածներ՝ «Միշտ զգացել եմ, որ պարտք եմ կյանքի ու իմ ժողովրդի պատմության դրամատիզմին», Սիամանթոն. ԹԻֆլիսի գրական շրջանակը.Նոր հանդիպումներ, «Անդրանիկի արձանի մոտ». Հովհաննես Շիրազ

​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ Արաքսին​ աղջիկ էր, որ հասկացել էր բանաստեղծի սիրտը, իսկ հե՞շտ է բանաստեղծին հասկանալ.
«Արաքսի- Բայց այս ի՞նչ հաշիվներ են լուսանցքներուն վրա:​ ​ ​ ​ ​
Դանիել-Երբ Բելճիքա համալսարան կսորվեի, պետք է ամեն ամսի հաշիվ ներկայացնեի բարերարներուս…տո՛ւր, չե՛մ ուզեր կարդաս…տո՛ւր:​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​
Արաքսի-«Ահա ձմեռ եկավ և ես ամառային զգեստով եմ. այնպիսի վերարկույով մը, որով աղքատ գործավորի մը ողորմություն միայն կտրվի…»​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​
Դանիել- Ես քեզի արգիլեցի կարդալ, ի՞նչ իրավունքով կարդացիր…
Արաքսի- Բայց այս թվերը բնավ չխանգարեցին,Դանիել: Ավելի օգնեցին հասկանալ, թե ինչ սքանչելի բանաստեղծություն էր…Իսկ այդ կրկնությունները ՝ հովե՜ր կանցնին, ծովե՜ր կանցնին…​ ​ ​ ​ ​
Դանիել- Դուն իմ բանաստեղծությունս մի բացատրեր ինծի: Եվ եթե դուն կհավնիս, ուրեմն պարզ է, անկատար է դեռ:​ ​ ​
Արաքսի- Դանիել, ոչ երանի անոր, որ քու կինդ պիտի դառնա:​ ​
Դանիել- Ճիշտ ես: Ձանձրալի կյանք կսպասե անոր:​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​
Արաքսի- Այո, Դանիել, անտանելի կյանք…Տունին մեջ խեղճը մատներուն վրա պիտի քալե, որ չխանգարե ամուսնուն…​ ​
Դանիել- Որովհետև անիկա ցերեկը պիտի ուսուցչություն ընե, գիշերները մինչև լույս գրե…Եվ որո՞ւն պետք անոր գրածները…​ ​
Արաքսի- Անոր կինը պիտի դադրի կին ըլլալ, աղախին պիտի դառնա, պարզապես անոր զավակներուն մայրը…​ ​ ​ ​ ​
Դանիել- Դրամը ՝ քիչ, հոգսը ՝ շատ…​ ​
Արաքսի- Ոչ ոք չի դիմնար այսպիսի կյանքի, Դանիել…Ոչ ոք…​ ​ ​
Դանիել- Որեմն , թույլ տուր ձեռքդ խնդրել, Արաքսի…​ ​ ​ ​ ​ ​
Արաքսի- Բայց չէ որ ես արդեն համաձայնությունս տվի, Դանիել…
Մի՞թե չհասկացար…»[1]
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​

​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ Երիտասարդ Վարուժանի համար Արաքսին մի աղջիկ էր, ում մեջ բանաստեղծը գտել էր իր մտքի պահանջների գոհացումը, այս աղջկա մեջ Վարուժանը քերթողի իր ճաշակն էր ամբողջացրել:​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ Վարուժանի՝ Թեոդիկին ուղղված նամակներից մեկը թերևս ամենաամբողջականը կարող է լինել Արաքսիին ճանաչելու և Վարուժանի սերը պատկերացնելու​ համար.
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ «…«Մարի» մը կականարկեիր նամակիդ մեջ: Ուրախ կըլլաս անշուշտ, երբ ըսեմ թե այս տողերը քեզ կգրեմ մեղրալուսնիս առաջին օրերուն մեջ:​ ​ ​ ​ ​ ​ ​
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ Օրիորդը որուն հետ ամուսնացա՝ կկոչվի Արաքսի: Գավառի կնոջ բարոյական համեստությանց հատկություններուն վրա ՝ գտած եմ քերթողի ճաշակս և մտքի պահանջներս գոհացնող առավելություններ անոր մեջ: Մեր այս միությունը վերջակետը դրավ տռամի մը, կամ ավելի ճիշտը ՝ վեպի մը ՝ զոր մենք ապրեցանք ամբողջ վեց ամիս, անցնելով շատ ողբերգական փուլերե: Վերջապես հաղթանակը տարավ մաքուր և անկաշկանդ սերը, և հաբած Սվազը տեսակ մը հետաքրքրությամբ հանդիսատես ըլլալե վերջ ՝ գիտցավ գոնե ծափահարել այդ ընտրությունս և իմ ու ներա կամքի հաղթանակը:​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​
​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ Ալ ասկե վերջ գուցե նոր հույզեր ու նոր երգեր սպասես ինձմե. կխոստանամ տալ, քանի որ մուսաս երկուք եղավ»:[2]

​

[1] Պերճ Զեյթունցյան, Մեծ լռություն,Երևան, 1985, 408 էջ:

[2] Դանիել Վարուժան, Նամականի, Երևան, էջ՝ 184-185: